Frank Mehring
Categorie: Muziek
Soundtrack van de bevrijding
Frank Mehring
In het fotoalbum van mijn ouders zit een foto van mijn moeder samen met vier andere jonge mensen op de Dam in Amsterdam enige tijd na de bevrijding. In het handschrift van mijn vader is naast de foto geschreven: eerste meisje onbekend, Stien Krom, Arie van Til, Bet van Til, Ank Buur. De laatste is mijn moeder. Achter de vijf poserende blije jonge mensen, mijn moeder is 20 als ons land wordt bevrijd, is de Bijenkorf en de Damstraat te zien, een soort versierde meiboom en heel veel bloemen.
Zoals het boek Soundtrack van de bevrijding vermeldt, iedereen kent dit soort foto's. Nederlandse meisjes op Canadese tanks die zich langzaam een weg banen door de juichende menigte, de mensen vrolijk dansend op straat.
De vraag die Mehring zich echter stelt is: Hoe klonk die bevrijding? Welke muziek werd er gespeeld? Dat is, volgens de samenstellers van het boek veel minder bekend. Het Bevrijdingsmuseum geeft van 24 april t/m 1 november 2015 hierop het antwoord met de tentoonstelling Songs of liberation. Aan de hand van een unieke collectie van meer dan 300 stukken bladmuziek (recent vanuit de VS geschonken aan het Bevrijdingsmuseum) wordt de muziek van de bevrijding in deze tijdelijke tentoonstelling gereconstrueerd. Van de foxtrot tot de swing, van haastig geschreven bevrijdingsliederen tot internationale hits.
Het boek is ter gelegenheid van deze tentoonstelling gepubliceerd en is een feest om te bekijken dankzij de vele afbeeldingen van de bladmuziek uit die tijd. Niet alleen goed te dateren vanwege de afbeeldingen, maar ook vanwege, zoals de schrijver het noemt, de gekozen nationale kleuren, rood, wit, blauw en oranje en de symbolen, zoals een kaasmeisje en een molen op de bladmuziek van het nummer Snoezepoes of de Nederlandse vlag op het omslag van De “Sten-gun-Walk”.
Het eerste deel van het boek bevat de teksten van de liedjes, waarvan voor mij Onder de Lantaren: Lili Marleen de bekendste is. Een lied dat ironisch genoeg eerst in het Duits is verschenen omdat het in 1915 werd geschreven door de Duitse soldaat Hans Leip, ontleend aan het gedicht Das Lied eines jungen Soldaten auf der Wacht. Het lied, in 1939 opgenomen door Lale Andersen, werd pas een grote hit toen het vanaf 1941 dagelijks op een vast tijdstip werd gedraaid door radio Belgrado voor Duitse soldaten aan het front. De geallieerde troepen konden ook afstemmen op radio Belgrado en hadden dit al snel in de gaten. De emoties waren voor beide kanten van het front herkenbaar en het lied werd zoals de voor de muziek verantwoordelijke Norbert Schultze: een symbool van heimwee, verlaten zijn en verdriet […], maar bovenal van hoop en weer thuiskomen.
Een lied dat na de oorlog in 1946 werd uitgegeven refereert aan de tijd dat de geallieerde troepen in ons land verbleven en heet Ik kan niet swingen! De bijgeleverde CD draaide ik in de auto terwijl ik de teksten van de liedjes meelas. Het is een heel leuk lied over een meisje dat mee uit dansen wordt uitgevraagd door een Canadees. U raadt het al, zij kan niet swingen. Bijzonder is dat in het refrein in het boek wordt vermeldt dat het meisje uit Heel gegoede kringen komt en dat benadrukt door te zeggen: 'k kweek exotische seringen. Die tweede zin wordt op de CD echter gezonden als: Ik hou van exotische dingen.
Bijzonder is ook het interview met Jan Hendriks, die na de bevrijding optrad en een voorliefde had voor de jazzmuziek, omdat dit hem vrijheidsgevoel gaf vanwege het improviseren. Op de vraag van auteur Mehring: Is negermuziek een term die Nederlanders gebruikten? antwoordt Hendriks bevestigend. De term negroïde muziek werd algemeen gebezigd in die tijd, zelfs in het Parool van de jaren dertig.
Het laatste woord is voor Hugo Keesing die een enorme collectie bevrijdingsliederen heeft verzameld. Rense Havinga, conservator van het Bevrijdingsmuseum, meldt dat de meeste liedjes terug te vinden zijn in de Collectie-Keesing, die door Hugo, meegenomen in zijn rugzak vanuit de Verenigde Staten, in 2012 aan het museum werden gedoneerd.
De tentoonstelling heb ik nog niet gezien, maar het boek is ook zeker de moeite waard om te bekijken, te lezen en mee te swingen en zingen als je daar (nog) niet bent geweest.
Frank Mehring (1970) is hoogleraar Amerikanistiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen en studeerde onder meer Engels, Amerikanistiek en musicologie in de VS en Duitsland. In 2012 werd zijn proefschrift The Democratic Gap. Transnational confrontations of German immigrants and the promise of American democracy bekroond met de tweejaarlijkse EAAS Rob Kroes Award voor het beste manuscript op het gebied van Amerikanistiek in Europa.
ISBN 9789460042201 | Paperback | 160 pagina's | Uitgeverij VanTilt | april 2015
Met bijdragen van: Anja Adriaans, Jens Barnieck, Rense Havinga, Jan Hendriks en Hugo Keesing Vormgever: Mijke Wondergem
© Ria, 27 mei 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
