Wassily Kandinsky

Toon alleen recensies op Leestafel van Wassily Kandinsky in de categorie:
Wassily Kandinsky op internet:

  Categorie: Kunst Algemeen

Het geestelijke in de kunst Het geestelijke in de kunst


De oorspronkelijke uitgave van 'het boekje', zoals Kandinsky het zelf noemde, verscheen in 1911 en werd maar liefst drie keer herdrukt binnen een jaar. Het verscheen tijdens de hoogtijdagen van de ontwikkeling van de abstracte kunst en het jaar waarin, volgens Janson's History of Art, in de schilderkunst de totale abstractie verschijnt. Volgens de uitgever vat Kandinsky's verhandeling samen waarover onder kunstenaars in heel Europa al sinds het Franse symbolisme werd getheoretiseerd. Daarom werd het veel gelezen en gebruikt als inspiratiebron voor nieuwe artistiek experimenten.

Waarover werd er dan precies getheoretiseerd onder die kunstenaars aan het begin van de twintigste eeuw? Kandinsky laat ons zien, dat men van mening was, dat de kunstenaar op zoek diende te gaan naar wat hij het geestelijke in de kunst noemt. Hoe kan de kunstenaar, die, volgens Kandinsky, gedreven moet zijn door een 'innerlijke noodzakelijkheid' de verborgen krachten van die beeldelementen tot leven wekken voor de toeschouwer of toehoorder. Het gaat er daarbij om dat het kunstwerk, lichamelijke en geestelijke sensaties teweeg brengt. Die lichamelijke sensaties kunnen vergeleken worden met het eten van bijvoorbeeld kruidig voedsel of ijs. Ze zijn oppervlakkig en laten geen blijvende indruk achter. De geestelijke sensaties echter ontstaan, volgens Kandinsky, als bijvoorbeeld de kleuren die de schilder gebruikt een spirituele sensatie veroorzaken, die een lichamelijk onuitwisbare reactie veroorzaakt.

Beide elementen, het lichamelijke en het geestelijke, dienen in een goed kunstwerk aanwezig te zijn. Kandinsky meent dat dit met name het geval is bij het luisteren naar muziek. Hij liet zich daarom ook vooral inspireren door de muziek en ontleende daaraan benamingen voor zijn kunstwerken, zoals impressie, improvisatie en compositie, bijvoorbeeld zijn schilderij Sketch I for “Composition VII”.

Terwijl ik dit boekje las, was tegelijkertijd een aflevering op de televisie van het programma Made in Europa, gepresenteerd door de Belgische schrijver Dimitri Verhulst. De presentator stelt zich in dit programma de vraag of het misschien de kunst is die de Europeanen verbindt. Deze aflevering ging over abstracte kunst. Zittend in een taxi, filosofeert Verhulst het volgende:

In iedere mens is een donkere leegte waar God precies in past, zei Malevich.


Ik ben best wel gek van abstracte kunst op voorwaarde dat de schilder de gave van de muzikaliteit heeft. Kandinsky zie ik heel erg graag omdat Kandinsky probeerde te vatten met penseel en doek wat de muzikant met noten kan verkrijgen.


Terwijl we een doek van Kandinsky in beeld zien, vervolgt Verhulst:

Kandinsky was op zoek naar ritme, naar cadans. Ik kan er eigenlijk bijna voor staan dansen. Ik kan het lezen als een partituur en dat heb ik niet meteen met een zwart vierkant. Het spijt me. Ik begin niet te dansen van een zwart vierkant. Dat lukt mij niet.


Ikzelf zag de kunst van Kandinsky voor het eerst 'in het echt' in het Joods Historisch Museum waar de expositie Schönberg & Kandinsky. Tegendraads in kunst en muziek van 17 november 2013 tot en met 16 maart 2014 werd gehouden. In de tentoonstelling kwam precies naar voren wat Verhulst hierboven verwoordt. Arnold Schönberg is één van de meest invloedrijke componisten van de twintigste eeuw. Dat hij ook beeldende kunst maakte is minder bekend. Een van zijn inspirators was Wassily Kandinsky. Andersom inspireerde Schönberg Kandinsky ook. Misschien heeft Verhulst deze tentoonstelling ook gezien, bijna zeker is, op grond van de woorden die hij kiest in het televisieprogramma, dat hij Het geestelijke in de kunst van Kandinsky heeft gelezen.

Je kan dit boekje heel vaak opnieuw ter hand nemen, passages nog een keer lezen om daadwerkelijk tot de essentie te komen van wat Kandinsky in dit werk probeert te verklaren. Het boekje is eigenlijk als een abstract schilderij, je doet steeds opnieuw een ontdekking, die je aanraken en ontroeren. Het is prachtig vertaald door Hans Driessen, vertaler van onder andere Duitse filosofie en met een inspirerend en verhelderend nawoord van kunsthistoricus Marty Bax.

Over de auteur: Wassily Kandinsky (1866-1944) was een Russisch-Franse schilder die een centrale rol speelde in de ontwikkeling van de abstracte kunst aan het begin van de twintigste eeuw, zowel wat betreft de vorm als de filosofische inbedding.


ISBN 9789460042911 | Paperback | 144 pagina's | Uitgeverij Vantilt | februari 2017
Oorspronkelijke titel: Über das Geistige in der Kunst Vertaald door: Hans Driessen

© Ria, 31 maart 2017


Lees de reacties op het forum en/of reageer: