Het Nederlandse palazzo
Verzamelingen van vroeg-Italiaanse kunst
Fee van 't Veen

In de zomer van 1934 had het Amsterdamse Stedelijk Museum zijn bovenverdieping beschikbaar gesteld voor de tentoonstelling Italiaanse Kunst in Nederlandsch Bezit. Voor veel bezoekers was het de eerste keer dat ze kennis maakten met deze kunst. De tentoonstelling wordt nu nog beschouwd als hét hoogtepunt van de verzameling Italiaans kunst in Nederland en dat terwijl deze kunst in 1900 nog nauwelijks bekend was, de Nederlander verzamelde liever stukken uit de Gouden Eeuw. Opmerkelijk is dat de getoonde verzameling voornamelijk vroeg Italiaans werk omvatte.

Het boek bespreekt niet zozeer de voorwerpen, die echter wel middels veel foto's getoond worden, maar eerder de verzamelaars en hun levenswijze.

De meest bekende verzamelaar was Prof. Dr. Otto Lanz. Een Zwitserse arts die in 1902 hoogleraar chirurgie werd aan de Universiteit van Amsterdam. Een markant man die voor veel vernieuwingen zorgde op medisch gebied. Lanz, die zichzelf graag omschreef als 'de beste kunstkenner onder de chirurgen en de beste chirurg onder de kunstkenners' had zich ontwikkeld tot kenner en verzamelaar van vroeg-Italiaanse kunst. In dertig jaar tijd legde hij een representative verzameling aan die hij opstelde in zijn monumentale woonhuis aan het Museumplein (huisnr 9) , dat hij samen met de aangrenzende Boerhaavekliniek en het zusterhuis had laten ontwerpen.

Lanz liet een Nederland dat voornamelijk gericht was op zijn eigen meesters kennismaken met de Italiaanse kunst. Zo vlakbij het Rijksmuseum woonachtig stelde het museum zowel in 1906 als in 1912 ruimte beschikbaar aan Lanz zodat deze de zalen in kon richten met kunstvoorwerpen uit eigen collectie. Hoe Lanz aan de kunstvoorwerpen kwam is een verhaal op zich.

Geïnspireerd door Lanz begonnen musea belangstelling te tonen voor het aanschaffen van buitenlandse kunst "Weg met familie-album" en meerdere particulieren begonnen Italiaanse kunst te verzamelen.
De belangrijkste navolger van Lanz was Edwin vom Rath, een zeer bescheiden en schuchtere man waarover in dit boek ook het nodige verteld wordt.
De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan deze periode, maar veel van de kunstwerken werden na de oorlog toegevoegd aan het nationaal kunstbezit.

Het boek is tweetalig, op de bovenste helft van de bladzijden staat de tekst in het Nederlands, op de onderste helft in het Engels. Het is een mooi verzorgd boek met veel foto's van het huis van Lanz en stukken uit de diverse collecties. Het boek is prettig leesbaar, ook voor mensen met weinig verstand van kunst. In mijn ogen ging het niet zozeer om de verzamelingen zelf. Er werden geen specifieke kenmerken genoemd over de vroeg-Italiaanse kunst, aan de hand van de foto's kan je je daar een voorstelling van maken maar er wordt niet vermeld wat nu de aantrekkingskracht moet zijn geweest of wat zo karakteristiek is aan deze kunst.

Wat wel goed duidelijk wordt gemaakt is hoe invloedrijk Lanz is geweest op velerlei gebied maar vooral hoe belangrijk hij, door zijn verzameling, is geweest in de visie van de Nederlandse musea wat betreft kunst uit het buitenland en met name Italië.

ISBN 9086890369 | Paperback | 87 pagina's | Nieuw Amsterdam | maart 2008
(Dit boek verscheen n.a.v. de gelijknamige tentoonstelling in het Bonnefanten Museum Maastricht)

© Dettie, maart 2008

Lees de reacties op het forum en/of reageer: