Andrew Solomon
Demonen van de middag
Andrew Solomon
Het boek is opgedragen aan de vader van Solomon die, zoals de schrijver het zelf zegt, hem niet een keer maar twee keer het leven heeft geschonken. De lezer mag daar ook zeer dankbaar voor zijn, want dit boek van Solomon is een fantastisch en herkenbaar document voor zowel mensen die aan een (ernstige) depressie lijden als mensen die dichtbij een dierbare hebben die aan een depressie lijdt of voor anderen die in hun omgeving mensen kennen met een depressie, maar ook voor hen die vakmatig of 'gewoon' geïnteresseerd zijn in dit onderwerp.
Wat het boek buitengewoon bijzonder maakt is dat Solomon de huidige wetenschappelijke psychische en medische kennis op het gebied van depressie en de persoonlijke verhalen van mensen, waaronder dat van hemzelf op een prachtige manier verbindt. Daarmee is het, naar mijn mening, een boek dat eveneens voor de behandelaars van depressieve mensen een bron van informatie bevat.
Al op bladzijde 91 – 92 verwoordt Solomon een eigen ervaring, die bij mij als lezer door merg en been ging, als hij besluit hulp te zoeken bij een psychiater. Een vervangende arts meldt hem dat hij zich niet zo moet aanstellen, geduld moet hebben en niet zulke toestanden moet maken, net zoals, zegt de arts, mensen met een ontwrichte schouder als die gezet moet worden. Hem wordt ook gezegd dat hij geen zelfbeheersing heeft, niet boos moet worden en dat hij zich moet beheersen, anders zouden ze niets voor hem doen met al zijn zelfmedelijden.
Als hij zegt dat hij wel weet dat hij door de ergste pijn heen moet en daarbij wat verdoofd wil worden met medicijnen en zich zorgen maakt over de psychiatrische complicaties, krijgt hij te horen dat hij kinderachtig is en niet goed samenwerkt.
In het boek komt veelvuldig naar voren dat er weinig begrip is voor mensen die geestelijk lijden en ook in het dagelijks leven hoor je vaak dat je beter je been kunt breken dan psychische klachten hebben, omdat dat, zelfs in onze 'westerse' samenleving wordt afgedaan als aanstellerij of een aandoening waar je best zelf iets aan kunt doen. Daarover citeert Solomon op bladzijde 113 Norman Rosenthal van het National Institute of Mental Health alsvolgt:
'Bedenk dan eens hoe moeilijk het is als je depressief bent! Dan heb je een therapeut nodig als een soort trainer; om je aan de gang te houden. Depressie is een ziekte, geen keuze, en je hebt hulp nodig om erdoorheen te komen.'
Solomon beperkt zich echter niet tot de 'westerse' wereld in zijn onderzoek. In zijn zoektocht naar hoe mensen ernstige trauma's proberen te verwerken en na zoiets hun leven weer op kunnen pakken en zelfs weer zin kunnen geven is hij afgereisd naar Cambodja. Daar heeft hij gesproken met overlevenden van het genocidale regime van Pol Pot.
Hij bezocht onder andere in Phnom Penh een weeshuis en een centrum voor depressieve vrouwen. Vrouwen die geestelijk zo kapot waren dat ze door andere artsen als dood werden beschouwd, werden door Phaly Nuon, ooit kandidaat voor de Nobelprijs voor de vrede, geholpen.
De vrouwen waren niet meer in staat tot sociaal contact omdat hun vertrouwen, waardigheid en alle andere menselijke waarden hen was verwoest. Nuon probeerde de vrouwen uit dit isolement en daarmee uit hun depressieve gemoedstoestand te halen door hele simpele zaken als elkaar lichamelijk te verzorgen. Elkaars haren wassen en nagels knippen.
Door dit fysieke contact ontstond er ook weer sociaal contact, in staat zijn er voor een ander te zijn, weer te behoren tot een groep. Volgens Nuon werden de zeer gekwetste vrouwen hiermee gered en moest dit de basis vormen om ook de kinderen te redden en daarmee het land zelf.
Solomon belicht in hoofdstuk vijf allerlei verschillende populaties. Het hoofdstuk begint met echter met de zin dat geen twee mensen dezelfde depressie hebben:
'Net als sneeuwvlokken zijn depressies altijd uniek, elk gebaseerd op hetzelfde fundamentele beginsel, maar stuk voor stuk met een onherhaalbare, complexe vorm'.
Dit om te benadrukken dat je eigenlijk niet iets kan zeggen over een groep als geheel.
Hij beschrijft de speciale eigenschappen van genderspecifieke depressies, leeftijdspecifieke depressies en culture determinanten van de aandoening. Bij bejaarden worden depressies vaak niet behandeld omdat ouderdom in onze samenleving als iets deprimerends wordt beschouw. Daarbij uitgaande van de logische veronderstelling dat oude mensen zich sowieso beroerd voelen.
Ieder aspect van depressie wordt in het boek aangehaald en toegelicht, zoals de evolutieleer, die zich met name op het waarom hebben gericht, de geschiedenis van depressie, maar ook welke rol armoede speelt, de politiek en verslaving. Solomon heeft uiteraard ook een hoofdstuk gewijd aan zelfmoord, iets dat hij beschouwd als een hele triest uitweg en uitkomst van depressie en iets dat, voor zover mogelijk, zo veel mogelijk voorkomen moet worden.
Het boek is voor het eerst in 2001 uitgegeven. In het laatste hoofdstuk getiteld Hoop, laat de schrijver de diverse personen die in het boek hun verhaal aan Solomon hebben toevertrouwd en waarmee hij een band heeft opgebouwd nog eens de revue passeren. Hoe is het nu met ze? Wat vinden zij zelf van hun situatie op dat moment. Een mooie terugblik evenals de toegevoegde Epiloog, die twintig jaar na Solomons eigen depressie is geschreven.
De titel van het boek is ontleend aan Psalm 91 vers drie, waarin, zo schrijft Solomon op bladzijde 317-318 de 'demon verwijst naar bezetenheid' en ''de demon die op de middag verwoest' verwijst naar melancholie, iets wat je duidelijk kunt zien tijdens het lichtste gedeelte van de dag, maar dat niettemin komt om je ziel weg te rukken van God.' Zo werd depressie of melancholie, zoals het lang is genoemd, destijds verklaard. De ondertitel verwijst naar Solomons eigen ervaring en dat van anderen mensen met een depressie en dat alles vertelt hij op heel indrukwekkende wijze.
Een zeer compleet boek, waarin voor iedereen iets waardevols staat en waaruit veel van ons iets mee kunnen nemen voor onszelf of voor anderen in onze omgeving die moeten kampen met Demonen van de middag!
Andrew Solomon is de schrijver van onder andere Boot van steen. Voor Ver van de boom kreeg hij in 2013 de National Book Critics Circle Award voor non-fictie. Hij is verbonden aan verschillende universiteiten en heeft zich krachtig ingezet voor seksuele minderheden. Andrew Solomon gaf in oktober 2013 een Ted Talk over zijn strijd tegen depressie.
ISBN 9789046817308 | Paperback | 584 pagina's | Nieuw Amsterdam | oktober 2014
Oorspronkelijke titel: The Noonday Demon, An Atlas of DepressionNederlandse vertaling hoofdstuk I-XII: Tineke Davids Nederlandse vertaling epiloog: Chiel van Soelen en Pieter van der Veen
© Ria, 12 februari 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
