Thomas Weber

Toon alleen recensies op Leestafel van Thomas Weber in de categorie:
Thomas Weber op internet:
  Categorie: Wereldoorlog II

Hitlers metamorfose Hitlers metamorfose
Hoe een gewone soldaat de architect van nazi-Duitsland werd


In november 1918 is de Eerste Wereldoorlog afgelopen. Hitler keert terug naar München. Hij is onderscheiden met het IJzeren Kruis voor betoonde moed, maar verder een volledig onbekende soldaat. Hij is straatarm, en bezit niet meer dan 13,50 mark aan spaargeld.
Vijf jaar later is deze berooide man een van de kopstukken van de Putsch in München (1923). De Putsch mislukt, Hitler krijgt gevangenisstraf en zijn partij wordt verboden. Tien jaar na de mislukte Putsch is deze gevangene rijkskanselier van Duitsland!

Thomas Weber noemt dit terecht een wonderlijke metamorfose: van eenling met buitenissige ideeën naar charismatisch leider, idool van miljoenen.
Minutieus brengt Weber in dit boek de periode november 1918 tot begin 1926 in beeld. Elk hoofdstuk bespreekt de ontwikkelingen van een paar maanden in het lopende jaar. Alleen de laatste drie hoofdstukken behandelen een compleet jaar.

Het leger hield Hitler in 1918 in dienst. Het leger was zijn thuis. Hij had daardoor gratis onderdak en eten, aangevuld met een bescheiden maandinkomen. De politieke opvattingen van Hitler lagen in dat jaar nog niet vast, al beweerde hij later het tegendeel in Mein Kampf. Ook was hij nog geen uitgesproken antisemiet.

In opdracht van het leger bezocht Hitler allerlei obscure clubs en gaf hij informatie door aan zijn superieur. Tijdens die bezoeken sprokkelde hij ideeën bij elkaar die deel van zijn levensbeschouwing gingen uitmaken: tegen het kapitalisme, tegen het bolsjewisme, tegen de joden.
Op een gegeven moment ontdekte hij een partij waar hij zich thuis voelde. Het was een kleine partij, een splintergroepering. Het voordeel is dat Hitler die partij naar zijn hand kan zetten en dat het partijbestuur hem nodig heeft. Want Hitler blijkt over enorme redenaarsgaven te beschikken en ongedacht – gezien zijn sjofele verschijning – ook nog eens leiding te kunnen geven.
Veel is onduidelijk over deze periode en veel blijft giswerk. Maar Weber weet schaarse brokjes informatie scherpzinnig tot een geheel te voegen en er aannemelijke conclusies aan te verbinden.

Thomas Weber maakt duidelijk dat het verdrag van Versailles een schokeffect op de Duitse samenleving heeft gehad. Pas dit verdrag legde bloot dat Duitsland de oorlog verloren had en een verdrag met vernederende bepalingen moest slikken. Tot dan konden mensen zichzelf nog voor de gek houden. Er was een wapenstilstand en dat riep het beeld op van partijen die elkaar min of meer in evenwicht hielden. Maar Versailles liet zien dat Duitsland had verloren en geen andere keus had dan het verdrag te ratificeren.

Dit verdrag verschafte Hitler de munitie voor zijn redevoeringen. Vanaf dat moment kon hij vissen in het troebele water van kolkende emotie, woede en verontwaardiging over ‘het dictaat’ van Versailles. Hitler greep zijn kans en liet de teugels niet meer los.
In die jaren vormde Hitler een netwerk van relaties om zich heen. De befaamde Ludendorff maakte daar deel van uit. De verbintenis met Ludendorff gaf Hitler een nationale uitstraling. Ludendorff was Duitslands machtigste militaire leider in de tweede helft van de oorlog geweest. Andere leden uit de entourage van Hitler: Röhm, Goebbels, Hess, Himmler, Hans Frank, Göring.

De manier waarop Hitler ideeën en personen aaneenknoopte tot een Weltanschauung laat zich goed aflezen aan zijn omgang met boeken. Hitler was een echte boekenwurm. Zodra hij maar kon, trok hij zich terug en verslond hij boeken. Maar onderzoek van zijn boekenbezit bracht aan het licht dat hij sommige boeken nooit las en andere boeken slechts gedeeltelijk. Hitler was nooit op zoek naar objectieve informatie, of naar informatie om zijn opvattingen aan te toetsen. Hij was op zoek naar informatie die hem bevestigde in zijn standpunten. Die informatie onthield hij de rest van zijn leven verbluffend goed.

Hetzelfde verschijnsel valt te constateren als het gaat om zijn redenaarstalenten. Hitler sprak niet mèt mensen, hij sprak tòt mensen. Hij was niet op zoek naar het debat en naar tegenspraak. Hij ventileerde overtuigingen. Weber verhaalt dat Hitler expres zo lang mogelijk sprak om de tijd voor discussie zo klein mogelijk te houden.

Thomas Weber doceert internationale geschiedenis aan de University of Aberdeen. Dat hij gewend is om kennis over te dragen, blijkt uit dit boek waarin Weber een verwarrend en duister complex aan gebeurtenissen ontrafelt en overzichtelijk aan de lezer presenteert. In 2010 schreef Weber een boek waarin hij Hitlers jaren aan het front onderzocht. Dit boek sluit daar heel goed op aan.


ISBN 9789046821220 | Paperback | 461 pagina's | Nieuw Amsterdam | oktober 2016

© Henk Hofman, 04 januari 2017


Lees de reacties op het forum en/of reageer: