Monika Diederichs

Toon alleen recensies op Leestafel van Monika Diederichs in de categorie:
Monika Diederichs op internet:

 

Wie geschoren wordt moet stil zitten Wie geschoren wordt moet stil zitten
Nederlandse meisjes en vrouwen die in de periode 1940-1945 omgang hadden met Duitse militairen


Laatst hoorde ik iemand zeggen dat het onderwerp dat je onderzoekt altijd op een of andere manier dichtbij je is of zelfs moet zijn. Daardoor ben je het beste in staat om zo'n onderzoek heel gedegen en diepgaand te doen. Het onderzoek gaat namelijk ook in zekere zin over jou. Die persoonlijke betrokkenheid vormt dan geen obstakel, maar is juist een motiverende drijfveer. Dat geldt zeker voor het onderzoek dat Monika Diederichs heeft gedaan en waar zij dit interessante en indringende boek over heeft geschreven. Dit boek is een herziene uitgave van het eerdere in 2006 uitgebrachte boek met dezelfde titel.

Diederichs is zelf, wat destijds een 'moffenkind' werd genoemd. In dit boek schrijft zij over de vrouwen die een relatie hadden met een Duitse militair en daarbij in veel gevallen zwanger werden en een kind kregen. Ze gaat als het ware op zoek naar het verhaal van haar eigen moeder. Ze schrijft over de behandeling van deze vrouwen tijdens en ook na de oorlog. Aan dit laatste is de titel van het boek ontleend, toen vrouwen die omgang hadden gehad met een Duitse militair, of als daar alleen maar een vermoeden van was, werden kaalgeschoren om hen te schande te zetten en te brandmerken voor de omgeving uit pure woede en wraakgevoelens.

Dit boek is niet haar persoonlijke verhaal, maar illustreert wel het verhaal van haar moeder en daarmee raakt het uiteraard ook het leven van de auteur zelf. Diederichs eigen verhaal kunnen we terugkijken in een aflevering van Andere Tijden, waarin zij en andere kinderen van een Duitse soldaat en een Nederlandse moeder aan het woord komen en waarin deze vertellen wat dit voor hun betekend heeft en nog steeds betekent. Deze aflevering van Andere Tijden is voor het grootste deel ook gebaseerd op het onderzoek van Diederichs. 

Dit boek is vooral een document over de omvang, opvang en alle andere omstandigheden waarin een en ander heeft plaatsgevonden tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna. Gedetailleerd schotelt de auteur ons deze gegevens voor over de opvang van de meisjes en vrouwen, waardoor duidelijk wordt hoe diep en zorgvuldig dit onderzoek is gedaan. Duidelijk wordt hoe de Nederlandse en Duitse autoriteiten met deze realiteit omgingen. Een van de klinieken waar de meisjes werden opgevangen en waar hun kind geboren kon worden en verzorgd was de Boerhaave kliniek in Amsterdam, die de Amsterdammers daarom hadden omgedoopt tot 'De Baarhoeve'.

Diederichs spoorde 56 vrouwen op die tijdens de oorlog een relatie hadden gehad met Duitse militairen en kreeg ze bereid om over hun ervaringen te vertellen. Door de cijfers en de feiten van de omstandigheden zitten de persoonlijke verhalen verweven van deze vrouwen. De meesten van hen hadden hun verleden altijd angstvallig verborgen gehouden. Uit hun verhalen blijkt dat zij in de oorlog vaak helemaal niet bezig waren met de politieke omstandigheden of met wat hun directe omgeving ervan vond van hun relatie met die Duitse militair. Zij waren  gewoon vrouwen die verliefd waren geworden. Zoals we lezen op bladzijde 57:

Alle vrouwen die aan dit onderzoek meewerkten, identificeerden zich bovenal met begrippen als 'liefde' en 'intimiteit'. 'Loyaliteit kreeg een individuele connotatie en was niet verbonden met voor hen ondoorzichtige begrippen als 'vaderland' en 'natie'. Opmerkelijk genoeg gold dit uitsluitend als het ging om de Duitse militairen die zij kenden. De Duitse bezetters als groep beschouwden zij meestal wel als vijandig.


Sommige realiseerden zich ergens in hun achterhoofd wel dat het om de vijand ging, maar voor de vrouwen zelf was die individuele man de vijand natuurlijk niet. Zij zagen zichzelf niet, zoals de omgeving, als 'moffenmeiden'. Veel van hen zeiden ook dat je er natuurlijk ook 'onfatsoenlijke' meiden bij had, maar de meeste beschouwde zichzelf toch gewoon als 'fatsoenlijk'. Zelfs in het geval van twee zussen die beide omgang hadden met Duitse militairen vond degene met de vaste relatie haar zus, die niet zo'n vaste relatie had onfatsoenlijk, terwijl zij zichzelf niet zo zag. Vaak dachten ze ook dat trouwen uitkomst bood, dan was je niet meer 'die meid die achter soldaten aanrent' maar gewoon een getrouwde vrouw. Dat je getrouwd was met een Duitse man, was dan niet meer van belang.

Na de oorlog werd dit vaak een deel van de identiteit van veel vrouwen dat zij verborgen probeerden te houden voor hun omgeving, voor zover dat mogelijk was. Ze leefden vaak met dit grote geheim, vaak ook ten opzichte van de kinderen die uit deze relaties zijn geboren. Dit had voor zowel deze vrouwen als voor hun kinderen grote consequenties. Dit laatste heeft Monika Diederichs beschreven in een ander boek, dat in 2006 is uitgebracht en de titel Kinderen van Duitse militairen. Een verborgen leven draagt.

Diederichs schreef met Wie geschoren wordt moet stilzitten een belangrijk boek. Heel belangrijk dat deze heruitgave verschenen is van een gegeven uit onze geschiedenis waar nog steeds een taboe op rust.

Over de auteur: Historica Monika Diederichs, als onderzoekster verbonden aan het NIOD, werd in 1945 geboren in een dorpje vlak bij Koblenz. Zijzelf is kind van een Duitse soldaat en een Nederlandse vrouw. Haar ouders ontmoetten elkaar in Nederland toen haar vader diende bij de Duitse Luftwaffe. Als ze 13 jaar is ontdekt ze dat haar echte vader al lang is overleden. De man die haar opvoedt blijkt opeens niet haar echte vader, en ze krijgt er een terug die ze niet wil. “Ik wil geen moffenvader, heb ik toen geroepen.”


ISBN 9789461538291 | Paperback | 244 pagina's | Uitgeverij Aspekt | november 2015

© Ria, 04 maart 2016


Lees de reacties op het forum en/of reageer: