Brunhilde Pomsel

Toon alleen recensies op Leestafel van Brunhilde Pomsel in de categorie:
  Categorie: Wereldoorlog II

Een Duits leven Een Duits leven
Het confronterende verhaal van de secretaresse van Joseph Goebbels


Brunhilde Pomsel (1911-2017) werkte van 1942 tot 1945 op het propagandaministerie van Joseph Goebbels. Anders dan de titel van het boek doet vermoeden, was zij niet de secretaresse van Goebbels, maar verrichtte zij secretariaatswerkzaamheden op het ministerie. Zij had dus geen nauwe omgang met Goebbels, die bovendien afstand bewaarde tot zijn medewerkers. In dit opzicht verschilde Goebbels nogal van Hitler, die een ware charmeur was voor zijn secretaresses. Het verhaal van Pomsel is dientengevolge nogal vlak. Waarom wordt het in de titel van dit boek dan toch confronterend genoemd en wat is dan het belang van deze uitgave?

Het gaat vooral om het antwoord op de vraag hoe het kon dat zoveel Duitsers kritiekloze meelopers waren van een verderfelijk regime. Pomsel beschrijft zichzelf als een naïeve, domme vrouw, die geen belangstelling had voor politiek en het nieuws. Bovendien werden mensen dom gehouden. Mensen wisten niets, zeker niet van de vernietigingskampen voor Joden in Polen. Ja, men zag Joden verdwijnen uit het straatbeeld, maar daarmee was niet gezegd dat ze werden vermoord.

Pomsel voelt zich dan ook nergens schuldig over. Ze heeft immers niets misdaan. Ze deed haar werk. Geheime dossiers kreeg ze niet onder ogen. Ze zat niet bij vertrouwelijke gesprekken. Dus wist ze niets en deed ze niets verkeerd. Ze wordt in 1945 opgepakt door de Russen en brengt vijf jaar in gevangenschap door. Daarna pakt ze zo goed en zo kwaad als het gaat haar leven van voor de oorlog weer op.

Als lezer vraag je je wel af hoe het kan dat iemand de Tweede Wereldoorlog zo oppervlakkig heeft beleefd. Ze verdiepte zich nergens in, zat niet met vragen, maar was gericht op het overleven van de oorlog. Dat laatste is natuurlijk begrijpelijk, maar dat de dramatische oorlogsjaren haar zo onberoerd lieten, is toch wel merkwaardig. Pomsel had dingen kunnen weten, maar ze wilde ze niet weten. Zo kon ze haar gemoedsrust bewaren en hoefde ze ook niet te kampen met schuldgevoelens. En zo kan iemand werken in het centrum van de macht en toch onwetend blijven.

Haar verhaal is opgetekend door Thore D. Hansen. De achterflap van het boek vermeldt dat hij politicoloog en socioloog is. Zijn specialisatie is internationale politiek. Op internet lees ik dat Hansen zich keert tegen het Westerse vrije marktdenken, misstanden bij geheime diensten bloot wil leggen, inzonderheid van de CIA, en een pleitbezorger is van een open, gastvrije democratische samenleving.

Hansen voorzag het boek van een voorwoord en van een uitleidend essay van 70 bladzijden. Het essay cirkelt rond de vraag wat het verhaal van Pomsel ons nu te zeggen heeft.
Volgens Hansen is het wegkijken van Pomsel op zich al schuld. Leven is toch ook: meeleven met elkaar. Daarom roept hij de lezers van dit boek op om niet weg te kijken van de grote problemen uit onze tijd zoals de schending van mensenrechten en de opvang van vluchtelingen. Hansen maakt zich grote zorgen over de opkomst van rechts-populisme in Europa en de verkiezingsoverwinning van Donald Trump in de VS. Hij ziet overeenkomsten met de haat en het gif van de nazidictatuur.

Volgens Hansen zijn “de protestkiezers bang dat ze zelf tekortkomen” (blz. 201). Protestkiezers zijn in zijn ogen dan ook egoïsten. Hij waarschuwt voor een Europa dat zijn identiteit ontleent aan “nationaal egoïsme en onmenselijke afscherming naar buiten” (blz. 209).

Hansen erkent dat het trekken van historische parallellen altijd moeilijk is. Maar zoals burgers vroeger toekeken bij de opkomst van Hitler, kijken burgers volgens hem vandaag de dag weer toe bij ophitsers en radicalen (blz. 222).

Het is zeker waar dat een democratische samenleving gebaat is bij betrokken burgers, die beseffen dat grondrechten beschermd moeten worden. Het boek van Pomsel laat zien dat wegkijken extremisten in de kaart speelt.

Lees ook het interview met Brunhilde Pomsel


ISBN 9789401607483 | Paperback | 240 pagina's | Xander Uitgevers | juni 2017

© Henk Hofman, 28 juni 2017


Lees de reacties op het forum en/of reageer: