Passendale
Ieper 1917
Nick Lloyd

‘…de niet-aflatende dreun van exploderende granaten voor ons, enorme vuurflitsen en schoten in de lucht boven ons, het geratel van mitrailleurs in de Duitse linie, de ontploffingen van kartetsgranaten uit de Duitse kanonnen; flitsende vlammen die als een op zijn prooi duikende havik uit de lucht neerschoten en de mannen waar ze op neerkwamen verpulverden – door zoiets omringd trokken wij op, over de desolate woestenij van modder en water en granaattrechters.’

Zouden de soldaten die ploeterden in de modder in dat kleine stukje België iets geweten hebben van wat de hoge heren allemaal boven hun hoofden bedisselden? 500.000 slachtoffers vielen er in deze derde slag van Ieper, die ook Slag van Passendale wordt genoemd. Het startsein werd gegeven op 31 juli 1917, tot begin november Passendale tenslotte opgegeven moest worden. Terreinwinst was 8 kilometer…
Waar men het later over eens was is dat de slag van Passendale zinloos was geweest. Niet in de ogen van veldmaarschalk Haig overigens: hij had immers een belangrijke heuvelrug (waar het dorp Passendale op ligt) veroverd? Dat de Duitsers die in 1918 weer in handen kregen, kon hij dan nog niet weten.

Over de controverse tussen de Britse premier David Lloyd George en zijn veldmaarschalk sir Douglas Haig is al veel geschreven. De eerste was niet overtuigd dat wat Haig dacht te zullen bereiken, de Belgische kust in handen krijgen, ook zou lukken. Lloyd George wilde geen herhaling van Somme, hij wilde het leger inzetten op het Italiaanse front. Eerst Oostenrijk-Hongarije verslaan. Maar Haig bleef overtuigd van zijn gelijk: hij zou doorstoten en de Duitsers de genadestoot toebrengen. ‘Bite & hold’ (De troepen rukken op naar een vooraf bepaald doel en langs een minder breed front, terwijl artillerie van te voren massaal insloeg op de vijand, en hielden vervolgens de veroverde linies vast in plaats van meteen weer verder op te rukken)
De Duitse generaals gaven zich ook niet gewonnen, zij waren op de hoogte van de Britse manoeuvres en wisten waar de versterkingen naar toe moesten. Bovendien hadden zij het pas uitgevonden mosterdgas.

Na afloop van de oorlog werd Haig als een held onthaald. Hij had Groot-Brittannië gered! Toen hij overleed in 1928 kreeg hij een staatsbegrafenis. Wat Nick Lloyd evenwel aantoont in dit nieuwste boek, met de nieuwste inzichten en vooral ook gedegen onderzoek naar de Duitse kant van de oorlog, is wat er ook na Haigs dood al wel gezegd werd: zijn overmoed had te veel levens gekost.
Had Haig wel kunnen winnen? Had hij de fouten die gemaakt werden kunnen vermijden? Van de tegenstand van zijn politiek leider trok hij zich weinig aan, daar lag het probleem niet. En dat het klimatologisch gezien absoluut niet de juiste periode was om een slag te gaan voeren, dat had hij ook niet in de hand. Evenmin als de toestand van de Vlaamse grond, de klei die geen water doorliet, waardoor de loopgraven continu onder water kwamen te staan.

‘Modder, modder en nog meer modder’. Zo omschreef een getuige het slagveld. Na de oorlog werd in Ieper een monument opgericht, en Menenpoort, waar de namen op gegrift staan van al die manschappen die wegzonken in die modder, mannen die nooit teruggevonden werden.

Nick Lloyd is een Britse militair en historicus. Hij doceert Krijgswetenschappen aan King’s College in Londen. De Eerste Wereldoorlog is zijn specialisatie en eerder schreef hij daarover drie boeken. Dit boek geeft vooral inzicht in de bovenlaag: hoe alles bedisseld en besloten werd door mannen die misschien wel iets van het slagveld zagen, maar zelf niet vochten. Hoewel Nick Lloyd de gewone man af en toe aan het woord laat, biedt dit boek vooral inzichten in de politieke en militaire achtergrond. Zijn conclusie: als maarschalk Haig niet zo'n bijter was geweest had The Great War minder mensenlevens gekost en minder lang geduurd. Als..

Luitenant-generaal Launcelot Kiggell bezocht het front. Hij barstte in tranen uit en mompelde: Good God, did we really send men to fight in that? Het antwoord was: 'It's worse further up on...'

ISBN 9789048827398 | Paperback | 512 pagina's | Hollands Diep | mei 2017
met foto's en kaarten | Vertaling uit het Engels door Willem van Paassen

© Marjo, 18 juli 2017

Lees de reacties op het forum en/of reageer: