Jozef Helsen
Kleine Grote Oorlog
Jozef Helsen (bewerker)
Jozef Helsen, de schrijver/samensteller van dit boek is een neef van Karel Arthur Helsen, de man op de omslag.
Karel Arthur was soldaat in de Grote Oorlog - ‘een kleine man’ - en in de korte tijd dat hij in de oorlog verbleef en van hot naar her trok met zijn regiment, heeft hij een dagboek bijgehouden. Twee schriftjes zijn het, die na zijn overlijden aan de burgemeester van Noorderwijk gestuurd zijn. Noorderwijk is het geboortedorp van Karel Arthur, en ligt ten zuiden van Herentals, Vlaanderen.
In 1914, op 30 juli, wordt België gemobiliseerd en vertrekt het 28e Linieregiment naar Laken. Karel Arthur neemt geen tijd meer om even langs het ouderlijk huis te gaan. Hij verwacht waarschijnlijk dat het allemaal snel voorbij zal zijn.
Aan de hand van zijn schriftjes volgt de lezer zijn tocht door Vlaanderen en Frankrijk, tot 25 oktober 1914, als hij gewond raakt. Hij zal enige dagen later in Duinkerken komen te overlijden.
Zijn verslag geeft een duidelijk beeld van het leven van de gewone soldaat. Hij schrijft over de dingen die voor hem belangrijk zijn: het eten staat op nummer een, gezien het feit dat het steeds lastiger wordt om aan fatsoenlijk eten te komen. Hetgeen hem vanuit het leger geboden wordt, bevalt hem niet altijd, en als hij kan, koopt hij het. Slapen, een tweede behoefte, lukt ook niet altijd naar wens. Ze slapen, als ze de kans krijgen, al is het op straat. Waar er maar halt gehouden wordt. De mannen zijn al blij met wat stro.
Het is een belevenis als hij eindelijk weer eens in een bed kan slapen.
Karel Arthur noemt tijden en plaatsen, en je krijgt een beeld van hetgeen de mannen te verduren hadden; de dagenlange marsen, in weer en wind, met af en toe een trein- of bootreis. We lezen hoe het aanvankelijk optimisme 'we zijn zo thuis’, verdrongen wordt door het toenemende besef van een hopeloze toestand. Natuurlijk wordt er strijd gevoerd, moet Karel Arthur ook schieten – de soldaten zijn niet echt goed geoutilleerd -, en er sneuvelen soldaten.
Over gevoelens schrijft hij niet veel. Eén keer is er de kreet: ’moeder, ik ben echt ongelukkig’, maar zijn verslag is vooral feitelijk, waarbij achteraf geconcludeerd kan worden dat de informatie die men kreeg vaak niet klopte. Ook aan Vlaamse kant was er sprake van propaganda.
De schrijver heeft geprobeerd zo veel mogelijk de reis na te trekken, langs dorpjes die nooit meer herbouwd werden, langs andere die nauwelijks zijn aangetast, en langs plaatsen die in vroegere stijl herbouwd werden (foto’s daarvan achter in het boek). Niet alleen de schriftjes zijn daarbij gebruikt, er zijn ook brieven bewaard gebleven, er zijn nog gegevens in archieven te vinden, en in musea.
Men heeft er voor gekozen om de vorm zoveel mogelijk te behouden. Er is een indeling met witregels waardoor de pagina’s afzonderlijk weergeven worden in een schrijflettertype.
Dat en de ouderwetse taal maakt het lezen niet makkelijk, maar geeft wel een goede indruk van de originele tekst. Zoiets, maar dan meer schrijfstijl:
‘Dus maar een 90 meter van de Duitsch meer. Juist aan de overkant van de Schelde. De Duitschers hebben den ganschen nacht aan de brug gewerkt en in de huizen die er recht over staan. Ik heb nu voor het eerst geschoten van gansch den oorlog. Misschien een vijftien cartouchen. De nacht is goed voorbijgegaan, daar men ons heeft gerust gelaten.’
Na de tekst van de schriftjes is er een biografie, waarin het leven van een veelbelovende jongeman geschetst wordt. Zijn afkomst, de omgeving waarin hij opgroeide. Er zijn foto’s, en andere memorabilia. Er zijn bijlagen, verderop in het boek te vinden, met een stamboom, en informatie - voor zover die er is - over zijn laatste dagen. Daar dus ook de informatie zoals die uit de papieren van musea en archieven naar voren is gekomen. En de brieven die nog resteren, geschreven door en aan Karel Arthur.
Dit boek kan geen volledig beeld geven van de jongen en later de man die Karel Arthur was, maar het komt er dicht bij. Indrukwekkend verhaal. Zoals ieder verhaal over de kleine man in de Grote Oorlog indrukwekkend is.
ISBN 9789086662500 | Paperback | 140 pagina's | uitgeverij Boekenplan | mei 2012
© Marjo, 02 juni 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
