Tony Judt
Categorie: Algemeen
Wanneer de feiten veranderen
Tony Judt
De inleiding van dit boek is geschreven door Jennifer Homans, de vrouw van Tony Judt. Haar eerste zinnen zijn:
Ik kan deze inleiding slechts schrijven als ik de man en de ideeën van elkaar scheid. Als ik dat niet doe, word ik achteruitgetrokken in de man, van wie ik hield en met wie ik van 1993 tot zijn overlijden in 2010 getrouwd was, in plaats van naar voren in zijn ideeën.
Tony Judt lijdt aan de ziekte ALS en overlijdt ten gevolge daarvan in 2010. Een groot aantal van de ideeën van deze grote denker zijn gebundeld als essays in dit boek en het is, zoals een quote uit Trouw achter in het boek verwoordt, 'Een lust om te lezen'. Veel essays zijn reacties op wat andere auteurs schrijven over een bepaald thema.
Het boek is opgedeeld in vijf delen. Elk deel is geschreven rondom een thema. Het eerste draagt als titel 1989: Ons tijdperk en handelt over Europa na de Koude Oorlog. Deel twee is getiteld Israël, de Holocaust en de joden, deel drie gaat over 11?september en de nieuwe wereldorde, deel vier heet Zoals we nu leven en ten slotte deel vijf Op de lange termijn zijn we allemaal dood waarin drie essays zijn opgenomen over belangrijke denkers, te weten François Furet, Amos Elon en Leszek Kolakowski. Zijn vrouw noemt hen intellectuele medestanders van Judt. Opnieuw uit de inleiding van Jennifer Homans. Niemand kan dit boek beter en zo bondig samenvatten:
Dit is dus een verzameling essays, maar het is ook een verzameling obsessies. De obsessies van Tony. Ze zitten er allemaal in, Europa en Amerika, Israël en het Midden-Oosten, gerechtigheid, het publieke domein, de staat, internationale verhoudingen, het geheugen en het vergeten, en bovenal geschiedenis.
Tony Judt is een meester in het verwoorden van zijn gedachten, misschien juist wel omdat het obsessies zijn, zoals zijn vrouw het beschrijft. Misschien moet ik schrijven was een meester, omdat hij inmiddels niet meer leeft, maar bij het lezen van het boek voelt het alsof hij zelf zijn gedachten aan je overbrengt. Hij heeft er waarschijnlijk lang over nagedacht en dan kan hij het ook nog eens heel mooi en duidelijk verwoorden, waardoor ook de lezer tot nadenken wordt aangezet. Ik moest dit boek daarom ook af en toe wegleggen om eerst eens goed te overdenken wat ik gelezen had, en zelfs geleerd had van Judt.
Over dat leren uit de geschiedenis is hij overigens zelf nogal sceptisch want, zoals de titel al suggereert bestaat zelfs de geschiedenis nooit uit vaststaande feiten. Dat is vooral wat we uit dit boek van Judt leren, dat we steeds opnieuw over de geschiedenis moeten nadenken en het opnieuw overdenken om steeds dichter te komen tot wat er zich werkelijk heeft voorgedaan in het verleden. Op zoek naar de hoogst mogelijke zuiverheid en de verschillende inzichten die allemaal waar kunnen zijn of juist niet waar. Op zoek dus naar de meest zuivere waarheid van het verleden.
Dit laatste laat hij ons vooral zien met betrekking tot Israël en hun relatie met de Palestijnen. Een citaat uit het essay met de simpele titel Wat te doen?
Wat de joden na de Tweede Wereldoorlog vooral zochten en wat ze ook gekregen hebben, was de erkenning van hun lijden en van de misdaden van degenen die hen vervolgd hadden. De Palestijnen verlangen precies hetzelfde. Het gaat hier niet om grondgebied of geld, en zelfs niet om bakstenen en cement. Het gaat om herinneringen, en bovenal om geschiedenis. Zoals de legitimiteit van Israël in niet geringe mate gebaseerd is op de betekenis en erkenning van het leiden, het verlies van de joden, zo ontlenen de Palestijnse doelen en de Palestijnse zaak hun politieke energie en hun morele betekenis aan de verliezen en het lijden van de Palestijnen. Tot en tenzij dit wordt begrepen en erkend, zal er geen einde aan het conflict komen.
Dit is, wat ik als lezer zou zeggen, een typische Judt beschrijving. Helder, beknopt, bondig en precies de spijker op zijn kop. Steeds weer in dit boek vind je van deze mooie beschrijvingen van zijn gedachten, goed onderbouwd en nog beter doordacht. Het is, volgens mij, gewoon hoe Judt's gedachtewereld in elkaar zit.
Hiervan geeft opnieuw zijn vrouw een fantastisch voorbeeld in het voorwoord. Het gezin bezit een tweede huis en zij ervaart dit als een grote zorg, zowel op financieel als op praktisch gebied. Steeds als zij hier met haar man Tony over praat bagatelliseert hij haar argumenten om het huis eventueel te verkopen. Dan bestrijdt ze hem met zijn eigen middelen. Ze verdiept zich tot in groot detail in alle financiële en praktische feiten rondom het huis en presenteert die op een goede dag aan Tony. Dat verandert voor hem de zaak omdat hij nu zijn veronderstelde feiten en daarmee gepaard gaande emoties over het huis, ziet veranderen in de door zijn vrouw gepresenteerde werkelijke feiten. Op slag verandert hij zijn mening op basis van deze 'nieuwe' feiten en zegt dat ze het huis dan gewoon moeten verkopen.
Dat is waarom we zoveel kunnen leren van Tony Judt. Als er nieuwe feiten aan het licht komen of de al bekende feiten worden op basis van de huidige tijd op een andere manier geïnterpreteerd, dan moeten we de geschiedenis herzien, steeds opnieuw. Daarom ook, zal ik dit boek van Tony Judt zeker nog een keer herlezen, om van hem te leren hoe dat moet.
Tony Judt (Londen, 1948-New York. 2010) studeerde aan het King’s College (Cambridge) en aan de École Normale Supérieure (Parijs). Hij was docent aan universiteiten in Cambridge, Oxford, Berkeley, en aan de New York University. Hij schreef voor onder andere The New York Review of Books, Times Literary Supplement, The New Republic en The New York Times.
ISBN 9789045027142 | Gebonden | 528 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | augustus 2015
Nederlandse vertaling: Wybrand Scheffer
© Ria, 07 februari 2016
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
