Het water en de herinnering
Selma Leydesdorff

Compleet met kaart en foto's, met noten en bibliografie is dit boek een van de velen die vertellen over de watersnoodramp.  Wie weet het niet? In de nacht van 31 januari op 1 februari werd Nederland getroffen door een ramp die zijn weerga niet kende. De werkwijze van Leydesdorff is het optekenen van de gebeurtenissen aan de hand van 'oral history'. Ze wil vooral het sociologische gezichtspunt duidelijk bezien, want getuigenissen worden gekleurd door de achtergrond van de verteller. Of je religieus bent of niet dat maakte juist in Zeeland in die tijd heel veel uit. Zag je de hand van God in het gebeurde, of vond je dat de overheid fout was geweest?  Een verhaal wordt ook vervormd door wat de verteller misschien al in de krant gelezen heeft of wat men van anderen had gehoord. Selma Leydesdorff is er in gespecialiseerd om dan toch een beeld van de waarheid te krijgen. 

Voor de watersnood was Zeeland grotendeels afgescheiden van de rest van Nederland. Het duurde drie uur voor men in Rotterdam was. Toen de Haringvlietbrug opengesteld werd, was dat teruggebracht tot drie kwartier! Dat was niet alleen voor de handelaren makkelijker, ook de jeugd zag ineens een compleet andere wereld voor hen opengaan. Het knusse van vroeger, toen iedereen iedereen kende en er 's avonds op de kaai gewandeld werd en gebabbeld over de dagelijkse dingen, het was verdwenen. Natuurlijk verwelkomde men over het algemeen de nieuwe welvaart, maar er bleef een heimwee naar vroeger.

Buiten Zeeland heeft men het idee dat het een periode van heldendom was, van Nederlanderschap, iets waar we trots op kunnen zijn en iets dat nooit meer zal gebeuren nu er immers het Deltaplan is. Het is evenwel ook de tijd geweest waarin de ware aard van de mens duidelijk werd: naast onverwachte helden waren er ook de lafaards, de egoïsten die door de mand vielen. Dit soort dingen wordt juist door de getuigenverklaringen heel duidelijk aan het licht gebracht.
Het gaat niet alleen over de tijd dat de ramp zich voltrok, het gaat ook over de evacuatie, over de terugkomst in een huis dat er nog half of misschien niet eens meer stond, de afschuw over de rommel en de modder, over de verwoesting en het weer opbouwen, over de verwerking. Dorpen werden nooit meer zoals het geweest was. Sommigen zijn helemaal verdwenen.
In steden waren voor 1953 nog krotten. Die waren natuurlijk het eerst weg toen het water kwam, en ze zijn nooit meer teruggekomen. Kleine boerderijtjes waren verdwenen, er werd meteen maar herverkaveld. En omdat het ook de tijd was dat moderne machines hun intrede deden, moesten boeren (opnieuw) opgeleid worden. Opnieuw beginnen, dat gold voor de meeste Zeeuwen. Soms met uitkeringen van de overheid, soms ook niet. Zelfs de Kerk die eerder nogal zwaar was, veranderde. Het werd minder strak, en dat vonden de gelovigen niet altijd prettig.

Maar dat is wat er uit dit boek vooral naar voren komt: over hoe het tevoren was waren de meningen verdeeld. Misschien was het toch niet zo goed zoals het toen was? En erna? De een verwelkomde de vernieuwing waar de ander een heimwee naar vroeger had. Een boek dat een beeld geeft van de impact van de ramp aan de hand van feiten maar vooral aan de hand van de verhalen van gewone mensen.

ISBN 9029027711 | Paperback | 303 pagina's | Uitgeverij Meulenhoff | 1993

© Marjo, 01 maart 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer: