Orlando Figes
Revolutionair Rusland 1891 – 1991
Orlando Figes
In de inleiding van het boek vertelt Figes dat hij gekozen heeft voor het beschrijven van de geschiedenis van revolutionair Rusland over een periode van honderd jaar omdat dit, volgens hem, één lange cyclus omvat. Tijdens de algemene verontwaardiging over de hongersnood van 1891 kwam voor het eerst de algehele onvrede met het tsaristisch bewind aan het licht en kwam er ruimte voor een omslag in het politieke denken bij het volk. Dat moment ziet Figes als het startsein van de Russische revolutie en niet, zoals bij velen van ons uit de geschiedenisboeken bekend is, 1917 waarin het tsaristisch bewind wordt afgezet en Lenin, Stalin en Trotski in oktober van dat jaar de macht grijpen. Als het einde van deze revolutionaire cyclus beschouwt Figes de val van het Sovjetbewind in 1991 met als gevolg de opsplitsing van de Sovjet Unie.
Met dit uitgangspunt als vertrekpunt beschrijft Figes heel gedetailleerd en met een minutieuze blik voor de historische feiten deze revolutionaire cyclus. Net als in zijn andere boeken blijkt ook hier de schrijver weer een boeiende verteller. De historische feiten opsommen is één ding, maar daar een boeiend verhaal van te maken en het voor lezers van ieder niveau interessant te houden is heel knap. Naast begenadigd schrijver is Figes ook een passievol verteller, zoals te zien is op deze video, gemaakt tijdens zijn bezoek aan Nederland op 22 september 2014 om dit boek te promoten.
Waarom opnieuw schrijven over de Russische revolutie, ook als je dat, zoals Figes in zijn boek Tragedie van een volk, al eerder hebt gedaan en er al zoveel over geschreven is? De motivatie hiervoor, lezen we in het boek, is dat er inmiddels een historische afstand is ontstaan die het mogelijk maakt een aantal cruciale vragen op dit moment beter te beantwoorden, met als hoofdvraag waarom de revolutie mislukt is, volgens Figes. Daarnaast is het ook pas nu mogelijk om deze historie te koppelen aan het Rusland van nu, het hedendaagse Rusland van Poetin. Nu ook worden de gevolgen van die de opsplitsing van de unie in zijn volle omvang duidelijk, met voor Nederland het tragische dieptepunt afgelopen zomer met het neerschieten van een passagiersvliegtuig, de MH17 boven Oekraïens grondgebied.
Wat voor mij altijd nog het meest onbegrijpelijk aan de hele periode is, is wat bekend staat als De Grote Terreur, beschreven in hoofdstuk 13, die zelfs voor persoonlijke vetes werd gebruikt. Zoals Figes het beschrijft op bladzijde 266:
Veel klikbrieven waren een uiting van kwaadwilligheid. De makkelijkste manier om een rivaal uit te schakelen was die persoon aan te brengen bij de politie. Vaak was daarbij jaloezie of amoureuze rivaliteit in het spel: echtelieden en minaars konden zich van niet langer gewenste partners ontdoen door hen aan te geven. Ook de weerzin van de langere klassen tegen de bolsjewistische elite wakkerde De Grote Terreur aan. Als arbeiders in de fabriek of de kolchoz niet tevreden waren over hun baas, verklikten ze die gewoon.
Aangezien ook het gezin onderschikt werd gemaakt aan de collectieve samenleving, gaven kinderen hun ouders aan als zij oordeelden dat deze een zogeheten vijand van het volk leek te zijn. Hoe het zo ver kon komen.
Ontluisterend is dan ook om in het laatste hoofdstuk te lezen dat uit een onderzoek, gehouden in 2007 onder de Russische bevolking bleek dat de meeste respondenten wel wisten dat er tussen de 10 miljoen en 30 miljoen slachtoffers waren gevallen, maar dat twee derde nog altijd vond dat 'Stalin goede dingen voor het land had gedaan' en de mensen 'onder zijn leiding vriendelijker en meelevender' waren geweest. 42% van de Russen zou 'de komst van een nieuw leider als Stalin toejuichen'.
Tijdens de promotie van Figes boek in de balie benadrukte Wierd Duk, historicus, journalist en schrijver van onder andere Poetin, straatvechter bedreigt de wereldorde, dat het precies deze denkbeelden van de Russen zijn die zo bedreigend zijn voor de rest van Europa. Als we hen nog meer isoleren en uitsluiten, zullen zij nog sterker aan deze ideeën gaan hechten en zal Poetin steeds meer politiek terrein winnen. Poetin vindt namelijk ook, zoals we ook in Figes kunnen lezen, dat we niet te lang stil moeten staan bij Stalins misdaden, maar bij de prestaties als groot man waaraan Rusland zijn 'glorieuze Sovjetverleden' te danken heeft.
Achter op het boek staat dat Figes Een dramatische eeuw inzichtelijk gemaakt heeft en daarmee kan ik het volledig eens zijn. Kortom weer een interessant en mooi geschreven boek van Figes.
Orlando Figes is hoogleraar Geschiedenis aan Birkbeck College, University of London. Hij is geboren in 1959 in Londen en studeerde in 1982 cum laude af in Cambridge. Hij schreef reeds verschillende boeken over de Russische geschiedenis, waaronder het veelgeprezen Natasja’s dans: Een culturele geschiedenis van Rusland. Figes ontving verscheidene prestigieuze prijzen voor zijn werk; A People’s Tragedy werd onder meer bekroond met de W.H. Smith Literary Award, de Wolfson History Prize en de Los Angeles Times Book Prize.
ISBN 9789046816769 | Paperback | 288 pagina's | Nieuw Amsterdam | september 2014
Oorspronkelijk titel: Revolutionary Russia 1891 – 1991 Vertaling: Toon Dohmen
© Ria, 06 november 2014
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
