Orlando Figes
Categorie: Algemeen
Revolutionair Rusland 1891 – 1991
Orlando Figes
In de inleiding van het boek vertelt Figes dat hij gekozen heeft voor het beschrijven van de geschiedenis van revolutionair Rusland over een periode van honderd jaar omdat dit, volgens hem, één lange cyclus omvat. Tijdens de algemene verontwaardiging over de hongersnood van 1891 kwam voor het eerst de algehele onvrede met het tsaristisch bewind aan het licht en kwam er ruimte voor een omslag in het politieke denken bij het volk. Dat moment ziet Figes als het startsein van de Russische revolutie en niet, zoals bij velen van ons uit de geschiedenisboeken bekend is, 1917 waarin het tsaristisch bewind wordt afgezet en Lenin, Stalin en Trotski in oktober van dat jaar de macht grijpen. Als het einde van deze revolutionaire cyclus beschouwt Figes de val van het Sovjetbewind in 1991 met als gevolg de opsplitsing van de Sovjet Unie.
Met dit uitgangspunt als vertrekpunt beschrijft Figes heel gedetailleerd en met een minutieuze blik voor de historische feiten deze revolutionaire cyclus. Net als in zijn andere boeken blijkt ook hier de schrijver weer een boeiende verteller. De historische feiten opsommen is één ding, maar daar een boeiend verhaal van te maken en het voor lezers van ieder niveau interessant te houden is heel knap. Naast begenadigd schrijver is Figes ook een passievol verteller, zoals te zien is op deze video, gemaakt tijdens zijn bezoek aan Nederland op 22 september 2014 om dit boek te promoten.
Waarom opnieuw schrijven over de Russische revolutie, ook als je dat, zoals Figes in zijn boek Tragedie van een volk, al eerder hebt gedaan en er al zoveel over geschreven is? De motivatie hiervoor, lezen we in het boek, is dat er inmiddels een historische afstand is ontstaan die het mogelijk maakt een aantal cruciale vragen op dit moment beter te beantwoorden, met als hoofdvraag waarom de revolutie mislukt is, volgens Figes. Daarnaast is het ook pas nu mogelijk om deze historie te koppelen aan het Rusland van nu, het hedendaagse Rusland van Poetin. Nu ook worden de gevolgen van die de opsplitsing van de unie in zijn volle omvang duidelijk, met voor Nederland het tragische dieptepunt afgelopen zomer met het neerschieten van een passagiersvliegtuig, de MH17 boven Oekraïens grondgebied.
Wat voor mij altijd nog het meest onbegrijpelijk aan de hele periode is, is wat bekend staat als De Grote Terreur, beschreven in hoofdstuk 13, die zelfs voor persoonlijke vetes werd gebruikt. Zoals Figes het beschrijft op bladzijde 266:
Veel klikbrieven waren een uiting van kwaadwilligheid. De makkelijkste manier om een rivaal uit te schakelen was die persoon aan te brengen bij de politie. Vaak was daarbij jaloezie of amoureuze rivaliteit in het spel: echtelieden en minaars konden zich van niet langer gewenste partners ontdoen door hen aan te geven. Ook de weerzin van de langere klassen tegen de bolsjewistische elite wakkerde De Grote Terreur aan. Als arbeiders in de fabriek of de kolchoz niet tevreden waren over hun baas, verklikten ze die gewoon.
Aangezien ook het gezin onderschikt werd gemaakt aan de collectieve samenleving, gaven kinderen hun ouders aan als zij oordeelden dat deze een zogeheten vijand van het volk leek te zijn. Hoe het zo ver kon komen.
Ontluisterend is dan ook om in het laatste hoofdstuk te lezen dat uit een onderzoek, gehouden in 2007 onder de Russische bevolking bleek dat de meeste respondenten wel wisten dat er tussen de 10 miljoen en 30 miljoen slachtoffers waren gevallen, maar dat twee derde nog altijd vond dat 'Stalin goede dingen voor het land had gedaan' en de mensen 'onder zijn leiding vriendelijker en meelevender' waren geweest. 42% van de Russen zou 'de komst van een nieuw leider als Stalin toejuichen'.
Tijdens de promotie van Figes boek in de balie benadrukte Wierd Duk, historicus, journalist en schrijver van onder andere Poetin, straatvechter bedreigt de wereldorde, dat het precies deze denkbeelden van de Russen zijn die zo bedreigend zijn voor de rest van Europa. Als we hen nog meer isoleren en uitsluiten, zullen zij nog sterker aan deze ideeën gaan hechten en zal Poetin steeds meer politiek terrein winnen. Poetin vindt namelijk ook, zoals we ook in Figes kunnen lezen, dat we niet te lang stil moeten staan bij Stalins misdaden, maar bij de prestaties als groot man waaraan Rusland zijn 'glorieuze Sovjetverleden' te danken heeft.
Achter op het boek staat dat Figes Een dramatische eeuw inzichtelijk gemaakt heeft en daarmee kan ik het volledig eens zijn. Kortom weer een interessant en mooi geschreven boek van Figes.
Orlando Figes is hoogleraar Geschiedenis aan Birkbeck College, University of London. Hij is geboren in 1959 in Londen en studeerde in 1982 cum laude af in Cambridge. Hij schreef reeds verschillende boeken over de Russische geschiedenis, waaronder het veelgeprezen Natasja’s dans: Een culturele geschiedenis van Rusland. Figes ontving verscheidene prestigieuze prijzen voor zijn werk; A People’s Tragedy werd onder meer bekroond met de W.H. Smith Literary Award, de Wolfson History Prize en de Los Angeles Times Book Prize.
ISBN 9789046816769 | Paperback | 288 pagina's | Nieuw Amsterdam | september 2014
Oorspronkelijk titel: Revolutionary Russia 1891 – 1991 Vertaling: Toon Dohmen
© Ria, 06 november 2014
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Schrijf je me?
Orlando Figes
Een boek vol liefdesbrieven, dat is het boek van Orlando Figes. Zoals hij zelf zegt is het daarmee niet een boek dat hij heeft geschreven, maar zijn hoofdpersonen, Lev en Svetlana. Deze twee inwoners van het Sovjet Rijk onder Stalin, hebben elkaar in totaal vijftienhonderd liefdesbrieven gestuurd. Het klinkt heel romantisch en in zeker zin is dat ook zo, ware het niet dat de periode en de omstandigheden waarin de brieven zijn geschreven verre van romantisch kunnen worden genoemd. De brieven heeft Figes ontdekt bij de Stichting Memorial, die probeert zoveel mogelijk schriftelijke en mondelinge getuigenissen uit de Stalin periode te verzamelen.
Lev en Svetlana - of Sveta zoals Lev haar noemt - ontmoeten elkaar op de universiteit van Moskou in 1935 en ondanks dat Lev, zoals Figes schrijft, veel te voorzichtig is om zomaar verliefd te worden, gebeurt dat toch en vanaf dat moment vormen hij en Sveta een stel. Het verloop van de geschiedenis is Lev en Sveta zeer ongunstig gezind en met name Lev is daarvan uiteindelijk heel erg de dupe. Hij belandt, nadat hij verdacht wordt van landverraad en daardoor als een vijand van het volk wordt beschouwd, in een goelag in Petsjora. Hij wordt veroordeeld tot een verblijf aldaar van tien jaar. De brieven die Lev en Sveta aan elkaar schrijven en waar het boek op is gebaseerd, zijn uit deze periode en het mag een wonder heten dat zij bewaard zijn gebleven. Dit is het geval omdat zowel Lev als Sveta heel zorgvuldig zijn geweest met het versturen van de brieven. Die gingen voor een groot deel buiten de censuur om, aangezien veel mensen uit met name de omgeving van Lev, de brieven op illegale wijze de goelag uitsmokkelden. Dat betekent dat de brieven zeer authentiek zijn gebleven, maar zowel Lev als Sveta gebruikten veel codes in de brieven mochten deze toch aan censuur onderworpen worden.
Wat ik zelf een nog groter wonder vind, is dat Lev en Sveta al die tijd op elkaar hebben gewacht en elkaar zo trouw zijn blijven schrijven. Daarin zit ook de romantiek van het boek. Deze twee mensen moeten heel veel van elkaar gehouden hebben en die liefde ondanks de zeer moeilijke omstandigheden levend hebben kunnen houden. Dat deden zij via de brieven die ze schreven en, zoals Figes, zegt waren zij beide begenadigd schrijvers, wat het boek een genot maakt om te lezen. Wat het boek daarnaast zeer aantrekkelijk maakt om te lezen is dat we door de ogen van een inwoner, Lev, een beeld krijgen van het leven in een goelag. Het zware werk, de honger en ziektes, alles beschrijft Lev in zijn brieven. Hij doet dit wel in bedekte termen omdat hij Sveta niet tot last wil zijn en haar ook geen onnodige risico’s wil laten lopen. Sveta daarentegen is heel moedig en zeer bereid risico’s te nemen en zij bezoekt Lev een aantal keren in de goelag.
Het prachtige boek heeft een nog mooier einde. Na acht jaar en vier maanden komt Lev op 17 juli 1954 vrij en kunnen hij en Sveta eindelijk als man en vrouw gaan leven. Hun grote wens om kinderen te krijgen kunnen zij dan ook nog verwezenlijken. De foto uit 2002 op bladzijde 188 toont twee mensen op hoge leeftijd. Heel gewone mensen en een heel ongewone geschiedenis. Je raakt vertederd en ontroerd als je deze foto ziet bij de gedachte wat deze mensen hebben moeten meemaken en dat zij door alles heen van elkaar zijn blijven houden. In dit geval kunnen we echt wel stellen dat liefde alles overwint.
Over de auteur
Orlando Figes is hoogleraar Geschiedenis aan Birkbeck College, University of London. Hij is geboren in 1959 in Londen en studeerde in 1982 cum laude af in Cambridge. Hij schreef reeds verschillende boeken over de Russische geschiedenis, waaronder het veelgeprezen Natasja’s dans: Een culturele geschiedenis van Rusland. Figes ontving verscheidene prestigieuze prijzen voor zijn werk; A People’s Tragedy werd onder meer bekroond met de W.H. Smith Literary Award, de Wolfson History Prize en de Los Angeles Times Book Prize.
ISBN 9789046812433 | Paperback | 368 pagina's | Nieuw Amsterdam | 2012
Oorspronkelijk titel: Just Send Me Word Vertaling: Yolanda Bloemen en Marja Wiebes
© Ria, 01 oktober 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Fluisteraars Leven onder Stalin
Leven onder Stalin
Het boek Fluisteraars van Orlando Figes handelt over het hoe het leven was voor de Sovjetburger van jong tot oud, partijlid of niet, onder het Stalinregime. Voor de totstandkoming van dit boek zijn meer dan duizend mensen geïnterviewd en tevens zijn vele brieven, dagboekaantekeningen, foto’s en documenten bestudeerd om een zo getrouw mogelijk beeld te schetsen. Dit alles in samenwerking van de Russische stichting Memorial. Het resultaat is niet een geschiedenisboek in de traditionele zin, maar de geschiedenis van ‘gewone mensen’ die elk hun persoonlijke, vaak gruwelijke verhaal hebben te vertellen. Daardoor is dit boek een monument voor alle Sovjetburgers die zwaar hebben geleden onder het Sovjetregime.
Na het aantreden van Stalin in 1928 toen met de collectivisering van de landbouw en de planeconomie een start werd gemaakt, veranderde er veel voor Sovjets. Alles zou vanaf dat moment van bovenaf gedirigeerd worden, waarbij de ontwikkeling van de industrie van het allerhoogste belang werd geacht en de landbouw zich daaraan ten dienste moest stellen. De schamele bezittingen van de boeren werden onteigend en zij werden gedwongen in collectieve bedrijven zgn. kolchozen en sovchozen te gaan werken. Veel boeren werden voor koelakken, rijke zelfstandige boeren en daarom staatsvijanden, uitgemaakt terwijl het in veel gevallen mensen betrof die met de grootste moeite hun hoofd boven water konden houden. Wie eenmaal het stempel koelak had, was zijn leven niet zeker. Zij werden massaal vermoord, verbannen en naar werkkampen afgevoerd waar zij jarenlang dwangarbeid moesten verrichtten. Het sterftecijfer lag zeer hoog.
De kinderen van deze door het regime uitgemaakte koelakken werden ook beschouwd als staatsvijanden en verraders van de revolutie en hadden geen enkele kans op een normale baan. Velen probeerden dan ook hun achtergrond te verbergen en zelfs als zij getrouwd waren lieten zij zich niet uit over hun afkomst ten opzichte van hun partner. Wie als kind zijn ouders aangaf als verrader van de revolutie, bijvoorbeeld als zij een aantal tamelijk onschuldige opmerkingen maakten over de gang van zaken, werd als een held van de revolutie beschouwd en kon carrière maken binnen de partij. Sommige ouders moedigden zelfs hun kinderen aan hen aan te geven, zodat zij wel toekomstmogelijkheden zouden hebben.
Naast de zogenaamde koelakken werden mensen met een adellijke afkomst, religieuzen, intellectuelen, kunstenaars en iedereen die zich niet duidelijk conformeerde aan het regime massaal vermoord of afgevoerd naar werkkampen. Hele gezinnen raakten ontheemd, kinderen zwierven van hot naar her, belandden in kinderhuizen en zagen in veel gevallen hun ouders nooit meer terug. Als dat soms wel gebeurde waren ze zodanig van elkaar vervreemd dat een normale ouder-kind verhouding onmogelijk was.
Vanaf 1935 nam deze terreur massale proporties aan, alles wat je zei of niet zei kon tegen je gebruikt worden. Het maakte niet meer uit of je loyaal partijlid was of niet, door de volkomen willekeur kon iedereen als staatsvijandig worden gezien en vermoord of verbannen worden.
Orlando Figes geeft in Fluisteraars weer wat dit regime persoonlijk voor effect had op de mensen die aan deze waanzin waren overgeleverd. Deze vele verhalen zijn vaak hemeltergend. Het is goed dat door dit boek de fluisteraars duidelijk gehoord worden, al wordt er onder Poetin anno 2008 nog steeds getracht de kritiek op de vreselijke terreur onder Stalin af te zwakken. Iedereen die de waarheid wil weten hoe het leven onder Stalin was, kan er niet onderuit dit boek te lezen.
ISBN 9789046802441 | Hardcover | 0 pagina's | Nieuw Amsterdam | november 2007
ge
© Cavendish, januari 2008
Lees de reacties op het forum en/of reageer: