Jan J.B. Kuipers

Toon alleen recensies op Leestafel van Jan J.B. Kuipers in de categorie:

Jan J.B. Kuipers op internet:

http://people.zeelandnet.nl/jjbkuipers

Categorie: Algemeen

De VOC De VOC
Een multinational onder zeil 1602-1799
Jan J.B. Kuipers

In een debat tijdens de Algemene Beschouwingen in 2006 reageerde Jan Peter Balkenende op Femke Halsema met:

"Ik begrijp niet waarom u hier zo negatief en vervelend over doet. (...) Laten we blij zijn met elkaar! Laten wij optimistisch zijn! Laten we zeggen: Nederland kan het weer! Die VOC-mentaliteit, over grenzen heen kijken, dynamiek! Toch?"

Dit kwam hem op de nodige kritiek te staan van onder meer SP-leider Jan Marijnissen, die als volgt reageerde:

"De VOC-tijd kende nogal wat rooftochten. Ook is de kolonisatie door de Nederlanders toen ontstaan, zoals Indonesië. Als onze premier zegt dat hij terug wil naar de VOC-tijd, kan dat gek overkomen in het buitenland."

Dat ook Jan Kuipers zich kennelijk stoorde aan deze goedbedoelde maar ongelukkige opmerking van onze toenmalige minister-president mag duidelijk zijn. Niet alleen herinnert hij ons eraan in zijn boek, in de inleiding ervan laat hij geen moment ongelegen de lezer ervan te doordringen dat deze aanvankelijk glorieuze periode uit onze vaderlandse geschiedenis niet zonder slag of stoot tot stand kwam. Kuipers probeert daarbij overigens te laten zien dat het geweld in deze periode niet uitsluitend eenrichtingsverkeer was van de Nederlanders naar de lokale bevolking toe. De westerse mogendheden onderling hadden ook regelmatig dynamische ontmoetingen en de Hollanders werden niet overal in Azië met open armen ontvangen.

Als voorbeeld van het laatste geeft Kuipers de expeditie onder leiding van kapitein Pieter Verhoeff naar de kleine Banda-eilanden in de zuidelijke Molukken. Deze resulteerde in de dood van Verhoeff en die van circa 46 van zijn mannen door toedoen van de lokale bevolking. Dat de Bandanezen geen inmenging in hun handel wensten door de VOC plaatst deze aanval wellicht in een iets ander daglicht. Jan Pieterszoon Coen, later bekend vanwege zijn "...gewelddadige methoden en geringe ontzag voor mensenlevens...", was een van de overlevenden van deze expeditie en Kuipers oppert voorzichtig dat er wel eens een causaal verband zou kunnen zijn tussen dit incident en het latere gewelddadige optreden van Coen.

Hoewel het goed is dat dit soort excessen uit onze geschiedenis belicht worden, lijkt het geweld tussen de diverse partijen in de inleiding toch de boventoon te voeren. Gelukkig verandert dit na de inleiding. De hoofdstukken van dit prachtige en rijkelijk geïllustreerde boek die volgen gaan over alle bekende aspecten van de geschiedenis van de VOC. Oprichting, expansie, bloei en neergang worden allen door Kuipers beschreven. Aan de belangrijkste personen en het leven aan boord van de schepen en in de Oriënt wordt ook aandacht besteed. Daarnaast komt de verspreiding van kennis, wetenschap en cultuur aan bod.

In grote lijnen zijn dit de onderwerpen die ook in een andere uitgave van Walburg Pers aan bod komen. In 2012 lanceerde Walburg Pers de 11e editie van het standaardwerk over de VOC, De Geschiedenis van de VOC, geschreven door Femme Gaastra. Op het eerste gezicht zijn de werken even groot, maar nadere inspectie leert dat Gaastra's werk 30 pagina's meer telt en in een kleiner lettertype gezet is dan dat van Kuipers. Bovendien is, in tegenstelling tot het werk van Gaastra, Kuipers' werk niet voorzien van bronvermelding en ontbreekt een register, hetgeen het opzoeken van onderwerpen en het verifiëren ervan niet eenvoudiger maakt.

De vraag is dan ook wat Walburg ertoe bewogen heeft na uitgave van 11 (herziene) edities van een academisch standaardwerk nu met een populairwetenschappelijk werk over hetzelfde onderwerp te komen. Aan de leesbaarheid ligt het niet, beide werken zijn vlot geschreven en ruimschoots geïllustreerd. De omvang van Gaastra's werk is weliswaar groter en, met tien euro meer, iets duurder, maar niet dermate dat het potentiële lezers af zou schrikken. Navraag bij de uitgever leerde dat ze met dit meer populairwetenschappelijke werk een breder publiek proberen te bereiken. Uiteraard zal de prijs daarbij helpen.

Samenvattend is Kuipers' werk een prachtig boek voor eenieder die interesse in de VOC heeft, al raad ik voor degene die meer wil weten en op zoek is naar een gedegen naslagwerk over de VOC het werk van Gaastra aan.

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

Geschiedenis van Zeeland
De canon van ons Zeeuws verleden
Tekst: Jan J.B. Kuipers, Johan Francke

In aansluiting op de canon van de geschiedenis van Nederland is er nu ook een Zeeuwse geschiedeniscanon. Deze behandelt in vijftig vensters – hetzelfde aantal als bij de nationale canon – belangrijke onderwerpen uit de Zeeuwse historie. Een venster moet daarbij beschouwd worden als een ingang tot een bepaald onderwerp in de geschiedenis dat tevens uitzicht biedt op voorgeschiedenissen, ontwikkelingen en verwante onderwerpen, zodat elk belangrijk thema wel ergens aan bod komt. Er zijn raakvlakken met de nationale geschiedenis (de Opstand tegen Spanje en Michiel de Ruyter bijvoorbeeld), maar de Zeeuwse geschiedenis had ook eigenaardigheden en week op sommige punten af van het landelijke beeld. Zo was Zeeland laat met de industrialisatie en de aanleg van kanalen en spoorwegen. Soms kenmerkt de provincie zich zelfs door tegengestelde ontwikkelingen. Te denken valt hierbij aan de kaapvaart of ontstedelijking. En de Vlaamse invloeden.

In het voorjaar van 2008 begon de Zeeuwse Canoncommissie haar werk. Zij heeft getracht een canon samen te stellen die recht zou doen aan de Zeeuwse geschiedenis. Over tien van de vijftig vensters kon de Zeeuwse bevolking zich uitspreken. Zij mocht daarbij steeds uit twee ingangsvensters kiezen. Er werd toen bijvoorbeeld gekozen voor de Watersnoodramp 1953 i.p.v. de door de commissie voorgestelde stormvloedkering Oosterschelde. Daarmee veranderde wel het venster, maar niet de inhoud van het onderwerp waar we door het venster naar kijken. De Deltawerken komen in dit venster ook aan bod, alleen geeft de Zeeuwse bevolking er de voorkeur aan deze waterwerken door middel van de Watersnoodramp te behandelen.

Andere Zeeuwse vensters (met soms een landelijke uitstraling) zijn o.a. Reynaert de Vos (het bekende epos), Willem Beukelsz. van Biervliet (de uitvinder van het haringkaken), Jacob Cats, Fort Zeelandia (verovering van Suriname), Slavenhandel en het slavernijmonument, Johannes Hendrik van Dale (van de Dikke van Dale), Mondriaan in Domburg (kunstenaars op Walcheren), Watersnoodramp 1953, Molukkerkamp in Westkapelle, Zeelandbrug (en de Westerscheldetunnel).
Omdat de canon dezelfde hoofdlijnen volgt als de nationale canon, is bij de behandeling daarvan in het geschiedenisonderwijs de verdieping op provinciaal niveau goed mogelijk. Elke school in Zeeland heeft dan ook een exemplaar van dit boek cadeau gekregen van het provinciebestuur.

Het boek is chronologisch ingedeeld. Het begint met het Land van Saeftinghe (ca. 4000 v. Chr.) waar de eerste bewonerssporen gevonden werden en eindigt met de kerncentrale Borsele (1973) als venster op de huidige industrialisatie en nieuwe energiebronnen. Daartussen de overige 48 vensters over belangrijke gebeurtenissen en personen, waarin ook steeds aandacht is voor politieke, militaire, culturele, waterstaatkundige, historisch-geografische, sociaal-economische, religieuze, agrarische en wetenschappelijke onderwerpen.

Elk venster omvat gemiddeld 4 pagina’s en bestaat uit een inleiding op het onderwerp, een helder geschreven, informatieve tekst, een ruime hoeveelheid kleurenfoto’s en reproducties en tenslotte een afsluitend kader met daarin suggesties voor literatuur en bezoeken aan musea e.d. Dat alles maakt het tot een prachtig en prettig leesbaar naslagwerk voor iedereen die Zeeland een warm hart toe draagt.

Lees de reacties op het forum en/of reageer: