Ingrid van der Chijs
Categorie: Algemeen
Luchtmeisjes
Ingrid van der Chijs
In het nawoord vertelt Ingrid van der Chijs hoe ze er toe kwam dit boek te schrijven. Als voormalig stewardess kocht ze in een opwelling bij een antiquariaat het boek Een vrouw vloog mee van Trix Terwindt. Trix (1911-1987) was een van de eerste stewardessen in de jaren dertig.
Ingrid vroeg zich af wie deze vrouw was en waarom ze koos voor dit beroep in de tijd dat vliegen nog levensgevaarlijk was. Trix bleek een zeer bekende vrouw te zijn geweest en Ingrid raakte gefascineerd door haar. Later wees iemand haar op het bestaan van een andere bekende stewardess uit die tijd, Hilda Bongertman (1913-2004). In het hoofd van Ingrid vormde zich een verhaal waarin beide vrouwen een rol speelden. Ingrid ging boeken lezen uit en over die tijd, ze zocht naar gegevens over deze twee vrouwen. In feite stond ze ermee op en ging ze er mee naar bed. De twee vrouwen lieten haar niet los. Ze vroeg overal informatie op en kreeg van alle kanten hulp. Het resultaat is dit mooie verhaal over twee bijzondere vrouwen die ieder hun eigen weg volgden.
Hilda Bongertman raakte bekend doordat zij als enig bemanningslid de vliegramp van 9 december 1936 op het Londense vliegveld Croydon overleefde. Ze was daardoor een nationale heldin geworden. De KLM, met als directeur luitenant-vlieger Albert Plesman, groeide snel. De vraag naar luchtverkeer bleek groot, vooral door de handel en industrie. Ondanks hun scepsis over de luchtvaart volgden de Nederlanders, ademloos gekluisterd aan de radio, de vele luchtraces die gehouden werden. Hilda wilde piloot worden maar dat was toentertijd niet weggelegd voor vrouwen. Toen eindelijk door de KLM werd besloten om met stewardessen te gaan werken stond Hilda natuurlijk vooraan. De sollicitatie van Hilda wordt prachtig beschreven. Ook de latere testen die zij moest ondergaan als onderdeel van de sollicitatieprocedure zijn heden ten dage nauwelijks te geloven. Tot haar grote vreugde werd ze aangenomen. Na de ramp die zij jaren later meemaakte was haar houding onverschrokken, natuurlijk bleef ze vliegen!
Beatrice (Trix) Terwindt was aanvankelijk uit heel ander hout gesneden. Ze was een erg angstig kind, bijna bang voor alles. Ze groeide op in een redelijk gegoede familie onder het streng gelovige bewind van haar vader. Later overwon ze haar angst dankzij haar verlangen om onafhankelijk te zijn. Trix was erg intelligent en had vele talenten, ze kon o.a. prachtig tekenen en was zeer muzikaal. Toen in 1937 de mogelijkheid zich voordeed om stewardess te worden greep ze die kans onmiddellijk aan. Vooral de vrijheid trok haar aan, ze kon slecht tegen 'opgesloten' zitten in een kantoor. De opleiding was zwaar en de sfeer op Schiphol was om te snijden. De piloten vonden het maar niets, die vrouwen aan boord. Toch zette Trix door.
Ondertussen begon Duitsland zich te roeren, en Hilda's vader werd lid van de NSB. In Duitsland waren ze volgens hem goed bezig en die Hitler kwam zijn afspraken tenminste na. De economische crisis had hij bezworen en ook de werkloosheid was enorm verminderd. Wat een vent! Hilda was het met haar vader eens en uit puur idealisme werd zij in 1935 ook lid van de NSB. Hilda's eerste vlucht in 1935 als allereerste stewardess die mee vloog ging uitgerekend naar Berlijn! Het voelde als thuiskomen... Uitgerekend zij wordt later door Plesman naar Duitsland gestuurd om stewardessen op te leiden. Zou hij weet hebben gehad van haar NSB lidmaatschap? John Scholte, een piloot, blijkt tot haar verrassing ook NSB-lid te zijn. Op 12 oktober 1939 komt er voorlopig een eind aan de werkzaamheden van Hilda. Die dag trouwt ze namelijk en getrouwde vrouwen werken nu eenmaal niet.
Trix daarentegen is nog steeds de onafhankelijke vrouw. De toestand in de wereld raakte erg gespannen en ook op de luchthaven was dat goed te merken. Toch wist het meeste luchtvaartpersoneel niet wat er aan de hand was. Ja, er zaten wel opvallend veel joodse mensen in het vliegtuig en ja, ze vonden het wel vreemd dat die steeds maar vroegen of ze al de grens over waren als ze vlogen. Maar eventueel alarmerende berichten werden altijd gesust als zijnde sterk overdreven. Het was 'een trieste exodus' noemde een stewardess het vele jaren later. Trix raakt bevriend met de uitgesproken pacifistische piloot 'Jons' Viruly. Zij hebben geen relatie maar kunnen zich wel goed in elkaars opvattingen vinden. Ze worden vrienden voor het leven.
Het vliegen werd steeds moeilijker, over bepaalde gebieden mocht niet meer gevlogen worden. Er verdwijnen stewardessen 'alsof ze in het niets oplossen', de werkdruk wordt erg hoog. Trix loopt op haar wenkbrauwen toch wil ze kost wat kost haar baan houden. Die vrijheid die ze in haar werkt vindt, wil ze niet kwijt.
En dan breekt na een lange tijd van onzekerheid en dreiging de oorlog uit. De knaloranje vliegtuigen op Schiphol worden plat gebombardeerd.
Wat volgt is het ongelofelijke verhaal van Hilda en Trix. Beiden zijn heel sterke vrouwen die van doorzetten weten. Hilda is aanvankelijk blij met de oorlog, mensen zullen wel zien hoe goed ze het hebben onder Hitler.
Trix gaat het verzet in en weet na een zware tocht via Zwitserland, Engeland te bereiken en meldt zich daar ook aan bij het verzet. Ze ontmoet regelmatig koningin Wilhelmina en de vrouwen kunnen het goed met elkaar vinden. Helaas wordt Trix later slachtoffer van het beruchte 'Englandspiel'. Deze ervaring knakt haar en het kost haar grote moeite de draad in haar leven weer op te pakken.
Hilda heeft geen flauw idee wat er allemaal gebeurt maar staat nog steeds helemaal achter haar lidmaatschap. De klap in haar gezicht is dan ook groot als ze na de oorlog te weten komt wat er allemaal wérkelijk onder het Duitse bewind heeft plaatsgevonden.
Na de bevrijding zijn het bijna twee andere vrouwen. Het grijze muisje Trix is een vrouw die nu wel degelijk gezien wordt. De onverschrokken Hilda gaat gebukt onder haar houding tijdens de oorlog. Toch doen zij beiden in hun latere leven nog zeer opmerkelijke dingen.
Ingrid van der Chijs heeft een degelijk en erg boeiend verhaal afgeleverd. Ze verweeft het bijzondere leven van de twee vrouwen uitstekend met de tijd waarin zij leefden. Het is duidelijk te merken dat de schrijfster zich flink verdiept heeft in het leven van beide vrouwen. In een uitstekende stijl, à la Annejet van der Zijl, doet ze verslag van de gebeurtenissen en ervaringen die de twee vrouwen ondergaan. Hun karakters komen goed naar voren. Omdat het lijkt alsof de schrijfster al jaren dit soort boeken schrijft is dit debuut des te opmerkelijk. Het is puur vakwerk, chapeau!
ISBN 9789038894348 | Paperback | 301 pagina's | Nijgh & Van Ditmar | april 2012
(Met literatuurlijst)Zie ook het you-tube filmpje waarin Ingrid van der Chijs voorleest uit haar boek 'Luchtmeisjes'
© Dettie, 31 augustus 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Luchtmeisjes
Het meest sterk aan het boek is dat het niet veroordeelt, en de personages niet zwart-wit afschildert. Ook Hilda, die foute keuzes maakt in de oorlog, wordt heel genuanceerd beschreven. En Trix, de verzetsheld, trouwt met een NSB-er, en nam het op voor de drie van Breda. Zoveel nuance kom je in verhalen over de oorlog toch nauwelijks tegen.
Los van het verhaal over de oorlog, wat de kern vormt van dit boek, vond ik toch ook de aanloop over het opstarten van de luchtvaart fascinerend. Ik heb me nooit gerealiseerd dat dat letterlijk levensgevaarlijk was in die tijd, en al helemaal niet dat de eerste piloten en stewardessen beroemdheden waren, die regelmatig in tijdschriften en kranten verschenen en fanmail kregen. Dat kun je je nu toch helemaal niet meer voor stellen.
Kortom, een aanrader dit boek, ook als je niet zo van non-fictie houdt.
ISBN 9789038894348 | Paperback | 301 pagina's | Nijgh & Van Ditmar | april 2012
Met zwart-wit foto’s en een literatuurlijst
© Willeke, 01 december 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Luchtmeisjes
Maar dit boek biedt veel meer: het is in het kort ook de geschiedenis van de beginjaren van de KLM, en het geeft een beeld van de jaren dertig, met daarop volgend de oorlogsjaren. Allerlei aspecten van de tweede wereldoorlog komen aan bod: de NSB-beweging, het oostfront, het Englandspiel, zelfs Nederlands-Indië.
Maar het zou vooral gaan om twee meisjes die tegen de tijdgeest in van hun werk hun leven maakten. Hilda Bongertman en Beatrice Terwindt, pioniers van het huidige stewardessenbestand. Je kunt je nu geen vliegreis voorstellen zonder deze dames in strakke pakjes, maar in het begin was het nogal omstreden om vrouwen ander werk te laten doen dan iets in de zorg of het huishouden. Maar Albert Plesman, de eerste directeur van de KLM stond er op: er moesten leuk uitziende meisjes in zijn vliegtuigen! Het succes volgde zoals we weten...
De dames zijn heel verschillend: Hilda komt uit een familie waar men geloofde in de bloeiende economie van Duitsland en in de politiek van Hitler. Hilda zelf was af en aan lid van de NSB, en erg Duitsgezind.
Ze overleeft een vliegtuigongeluk, en wordt hoofdstewardess. Een huwelijk betekent het einde van haar roerige loopbaan. Haar lidmaatschap van de verkeerde beweging betekende evenwel dat ze ongewenst persoon werd.
Trix had vooral gesolliciteerd omdat ze vrij wilde zijn, weg van het gelovige regime van thuis. Zij raakt in de oorlog betrokken bij het verzet, wordt verraden en vindt bijna haar dood in verschillende concentratiekampen.
Het is het verhaal van twee bijzondere vrouwen, sterke vrouwen, die steeds weer opkrabbelden als het leven niet meezat. Alleen al daarom is het een boeiend verhaal geworden. Er had in mijn ogen wel wat beknibbeld mogen worden in al die zijpaden die de schrijfster bewandelt. Natuurlijk heeft de groei van Schiphol en de oorlog hun leven beïnvloed en moet dat uitgelegd worden, maar dat had beknopter gemogen. Nu verslapt de aandacht nogal eens.
Ingrid van der Chijs gebruikt ook regelmatig een foefje dat mij irriteerde: zij begint met het noemen van een feit of gebeurtenis, en legt dat dan daarna uit. In een roman werkt zoiets, dan zijn het flashbacks. Maar in een non-fictieboek is het verwarrend als je eerst leest over iets dat gebeurt in 1936 en daarna de tekst vertelt over 1932 om dan weer toe te werken naar 1936. Het maakt het lezen vermoeiend.
Niettemin: een interessant verhaal over twee bijzondere vrouwen.
ISBN 9789038894348 | Paperback | 301 pagina's | Nijgh & Van Ditmar | april 2012
Met zwart-wit foto’s en een literatuurlijst
© Marjo, 28 oktober 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer: