Hanneloes Pen
Categorie: Familiegeschiedenis
Een gegeven leven
Hanneloes Pen
Wat ben ik blij dat Hanneloes Pen in 2013 op het spoor van dit verhaal is gekomen en ons als lezers daarmee een prachtig boek heeft geschonken. Je zou kunnen zeggen dat het een kleine geschiedenis is in de grote geschiedenis. Een verhaal van grote daden, verricht door gewone mensen met enorme gevolgen. Een verhaal van mensen die door de omstandigheden waarvoor zij worden gesteld moedige keuzes maken uit een goed hart. Belangeloos doen zij dat met een heel sterk rechtvaardigheidsgevoel en een enorme dosis doorzettingsvermogen.
Het blijft een intrigerend gegeven, waarbij steeds weer de vraag opduikt: waarom kiest de een voor volgen en waarom kiest de ander voor verzetten in zo'n situatie? In het boek van Pen is te lezen dat dit voor de Zaanse familie Pel geen vraag was, maar een logisch en volstrekt natuurlijke manier van handelen. Kwam dit bij Wijbrand en Geertje Pel ook voort uit hun gedeelde doopsgezinde geloof? Dat zal zeker een rol hebben gespeeld, maar als ik het verhaal zo lees, waren het gewoon mensen met een goed hart en een prachtig moreel kompas.
Wijbrand had doordat hij eigenaar van een Ouwelfabriek was, contacten met allerlei soorten mensen, waaronder de joodse Rebecca Groenteman-van Praag. Zij en haar man Jesaja waren kermisexploitanten en Rebecca stond in de nogakraam. Zij kocht bij Wijbrand ouwel in om onder haar noga te verwerken. Als Jesaja in 1930 op 48-jarige leeftijd overlijdt, staat Rebecca er alleen voor met haar drie kinderen, waarvan Betsy de jongste is met haar 9 jaar. Rebecca hertrouwt in 1936 met Max Waag en Geertje en Wijbrand Pel zijn getuigen bij dit huwelijk. Dochter Betsy trouwt later met Hijman Swaab.
Als bij Betsy en Hijman in de oorlog baby Marion wordt verwacht en haar ouders apart van elkaar besluiten te vluchten, stellen Wijbrand en zijn vrouw Geertje voor de baby bij hun te laten onderduiken. Enkele maanden voordat Marion wordt geboren, overlijdt Wijbrand op 30 maart 1942. Anderen erkennen in Wijbrand ook het goede en de doorzetter, het personeel zet in hun rouwadvertentie dat hij een goed patroon was en door zijn geloofsgenoten wordt hij betiteld als een stoere werker en een doorzetter.
Geertje neemt na het overlijden van Wijbrand, baby Marion toch in haar gezin op. De buurman van het gezin Pel heeft hiervan een vermoeden, verraadt het gezin en daarmee de baby. Moeder Geertje weet voor Marion, die in het gezin van Pel Mappie wordt genoemd, nog net op tijd een veilig onderkomen te vinden en geeft zich daarop zelf aan bij Sicherheitsdienst. Baby Marion overleeft de oorlog, wordt verenigd met haar ouders, maar door de moeilijke omstandigheden waarin de ouders hebben verkeerd, is er voor Marion nooit meer sprake van een normaal gezinsleven, zoals zij dat wel ervoer bij het gezin Pel. Met name bij vader Hijman is er sprake van een grote mate van onrust en bij moeder Swaab een grote mate van ongenoegen over hoe het in de oorlog gelopen is. Hierover wordt, zoals we horen van meer slachtoffers die de oorlog overleven, nooit meer over gesproken. Marion wordt wel voortdurend voorgehouden welk offer er voor haar is gebracht.
De titel van het boek is mooi gekozen want heeft een dubbele betekenis die zowel betrekking heeft op baby Marion als op moeder Geertje Pel. In het boek zit een prachtige opbouw en je leest dat Hanneloes Pen zelf ook grote interesse heeft in dit aangrijpende onderwerp. Het boek is dan ook, zo lezen we in de verantwoording tot stand gekomen na een lange serie interviews met Trijnie en Annie de dochters van Geertje Pel, die in 2012 negentig en achtentachtig jaar oud waren. Zij interviewde ook 'baby' Marion, in 2012 zeventig jaar oud en aanvrager van de eervolle Yad Vashem-onderscheiding voor moeder Geertje en dochter Trijnie. Gelukkig dat Trijnie, Annie en Marion dit verhaal nog konden vertellen, want daardoor is het ook vooral een boek geworden van hun persoonlijke ervaringen.
Hanneloes Pen (1961) is al 25 jaar werkzaam als journalist bij Het Parool. In 2013 stuitte zij op het aangrijpende verhaal van Marion Swaab en de familie Pel. Een gegeven leven is haar debuut.
ISBN 9789045027708 | Paperback | 208 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | mei 2015
© Ria, 18 juni 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
