Leoni Jansen

Toon alleen recensies op Leestafel van Leoni Jansen in de categorie:
Leoni Jansen op internet:

  Categorie: Biografieën & Memoires

Geheim Geheim


Het oorlogsverhaal van mijn vader.
Leoni Jansen

De vader van de zangeres en regisseuse Leoni Jansen was fout in de oorlog. Toen ze zestien werd is haar dat onder grote geheimhouding verteld, en sindsdien is dat altijd een gegeven geweest in haar leven. Haar vader was fout geweest. Punt. Van tijd tot tijd doken er flarden op, verhalen van haar vader, maar hoe het precies zat, wist ze niet, en echt doorgevraagd heeft ze nooit.
In 2008, tien jaar na zijn dood, maakt ze een pelgrimstocht  naar  Santiago de Compostella. Al wandelend duikt haar vader  ineens weer op, en voelt hij wonderlijk dichtbij. Dáár ontstaat de behoefte nu eens goed uit te zoeken wat er nu eigenlijk  écht gebeurd is, wat haar vader gebracht heeft tot de keuzes die hij maakte, en tot de moeilijke man die hij later werd. Ze begint haar zoektocht in het nationaal archief, waar in een dossier over haar vader blijkt dat hij een tijd lid was van de NSB, en dat hij in 1943 onder Rommel in het Afrikakorps gevochten heeft in Tunesië. Daarna heeft hij twee jaar in een krijgsgevangenenkamp in New Mexico gezeten, waarna hij, terug in Nederland, veroordeeld wordt tot vier jaar gevangenisstraf in de Rijkswerkinrichting in Veenhuizen.
Leoni besluit al deze plaatsen te gaan bezoeken, maar ze begint de zoektocht naar het verleden bij haar oude tantes, de zussen van haar vader, die dik in de tachtig en negentig zijn. Misschien wel het ontroerendste gedeelte van het boek . De zussen, stokoud inmiddels,  dragen het  geheim en de schaamte over hun broer die fout was in de oorlog nog steeds met zich mee, en zitten helemaal niet te wachten op ontrafeling van die geheimen. Ze werken echter wel mee, en schetsen  Leoni  een beeld van de man die haar vader toen, op achttien jarige leeftijd, was, en wat meegespeeld kan hebben in de keuzes die hij maakte. Na de bezoeken aan de tantes begint de reis naar de plaatsen waar haar vader vocht en gevangen heeft gezeten. Ze bezoekt het voormalig front in Tunesië, het gevangenenkamp  waar haar vader in Amerika verbleef, en de voormalig strafkolonie Veenhuizen, waar hij vier jaar gevangen heeft gezeten. Telkens probeert ze in ieder landschap en op iedere plek haar vader voor zich te zien en zich zo een beeld te vormen van wat hij heeft mee gemaakt.

Het boek beschrijft behalve die zoektocht, ook de moeizame relatie die ze had met haar vader. Een verhouding van aantrekken en afstoten. Van extremen. Zoveel extremen dat het nodig was om afstand te scheppen tussen hen beiden, om zelf zo min mogelijk beschadigd te worden. De prijs voor die afstand was dat ze de intense verbondenheid, die er soms óók was, moest opgeven. En dat er zoveel ruime en afstand kwam dat ze toen hij dood ging eigenlijk niets meer voelde. Al reizend door zijn verleden begrijpt ze meer en meer waaróm haar vader zo was, en hoe zijn verleden bepalend is geweest voor de vader die hij later werd.

Jansen schrijft mooi, kwetsbaar en eerlijk.  Ze maakt de dingen niet mooier dan ze zijn, integendeel.  Ze wil haar vader niet rehabiliteren, ze wil niets goed praten, ze wil alleen de keuzes die hij gemaakt heeft proberen te begrijpen. Een centrale vraag in dit boek is dan ook hoe een mens tot foute keuzes komt in zijn leven;

“Of zou het zo zijn dat je een afslag neemt waarvan je de consequenties pas later overziet? Waarvan je in het begin denkt dat hij om het even is, die ene weg of die andere. Dat je misschien helemaal niet ziet dat het een kruispunt is. Dat je opeens ergens bij hoort waar je niet bij wilt horen en dat het er heel langzaam insluipt en dat je dan niet meer terug kan. Of dat je het heel normaal gaat vinden bij die groep te horen. Je zou je in ieder geval bewust moeten zijn van het kruispunt. Juist op het kruispunt is het cruciaal om te kijken wat je doet.”


Je weet pas of je het goed hebt gedaan in het licht van de geschiedenis. Achteraf is het altijd veel makkelijker te duiden dan op het moment zelf. Een van de mooiste citaten uit dit boek komt van Ed van Thijn; 

“Om dit soort gebeurtenissen in de toekomst te voorkomen moet je het verleden in al zijn varianten willen kennen.”


Álle varianten, dus ook de foute keuzes. Geen geheimen meer. Geen weggestopte vader mee, maar een vader met haken en ogen, met zijn verhaal, zijn keuzes, en zijn geschiedenis. Het is een verhaal van een ingewikkeld leven. Het verhaal van een man die foute keuzes maakte, maar die  óók een oorlogsslachtoffer was, met littekens op zijn lichaam en in zijn geest. Een beschadigde man. Met trauma’s die  ook in de volgende generatie hun sporen na lieten. In de relatie met zijn dochter bijvoorbeeld.

Het is een prachtig boekje geworden. Ik was geraakt door  de eerlijkheid, de kwetsbaarheid en de oprechtheid ervan.  Naar aanleiding van dit boek komt er ook een muzikale voorstelling, “Geheim” geheten. Die voorstelling heb ik nog niet gezien en kan ik dus nog niet aanbevelen, maar eigenlijk durf ik dat blind toch wel te doen.  Dus... ga dat zien. Of lees dit boek. Of allebei natuurlijk.


ISBN 9789491567 | Paperback | 223 pagina's | Uitgeverij De Kring | januari 2013

© Willeke, 16 januari 2013


Lees de reacties op het forum en/of reageer: