Hans Olink

Toon alleen recensies op Leestafel van Hans Olink in de categorie:
Hans Olink op internet:
  Categorie: Biografieën & Memoires

Dronken van het leven Dronken van het leven
A. den Doolaard, zwerver, schrijver, journalist


Vermoedelijk heeft bijna iedereen van mijn generatie wel iets van de schrijver A. den Doolaard voor zijn literatuurlijst gelezen. Vooral “De herberg met het hoefijzer” en “Wampie” waren titels die in de jaren tachtig op menige literatuurlijst voorkwamen. Op de mijne wel tenminste wel. Hans Olink, medewerker van het radioprogramma OVT, schreef de biografie van deze schrijver. Een verhaal over iemand die, zoals de dichter Marsman, die door Den Doolaard bewonderd werd, schreef “groots en meeslepend wilde leven (hoort ge dat, vader, moeder, wereld, knekelhuis!’). En groots en meeslepend hééft hij geleefd.

Den Doolaard werd in 1901 onder de naam Cornelis Spoelstra geboren. Hij was de zoon van een dominee, en al tijdens zijn doop, een paar weken oud, zat de levenslust en drift die zijn latere leven zouden tekenen er al in, en trapte hij een gat in de generaties oude doopjurk. Zijn latere reislust erfde hij van zijn vader, die voor zijn geboorte al predikant was in Suriname, en die vlak na zijn geboorte met zijn gezin naar Zuid Afrika vertrok. Na een jaar keert het gezin weer terug, behalve vader die later komt. Maar ook als hij er wel was, is zijn vader, door zijn vele werk, en later door psychiatrische opnames, toch grotendeels afwezig is in zijn jeugd.

De jonge Cornelis wil het liefste filosofie studeren, of schrijver worden, maar door de financiële situatie thuis kiest hij ervoor om niet te gaan studeren, maar te gaan werken, en zo komt hij op kantoor terecht bij de Bataafsche Petroleum maatschappij. Niet bepaald een functie waar hij zijn levensgeluk zal gaan vinden, zo vermoed hij zelf ook al, maar toch houdt hij het er een aantal jaren vol.  De literaire wereld begint echter steeds harder te trekken. Hij publiceert zijn eerste poëziebundel en volgt het pad van het vitalisme, een stroming waar de verheerlijking van het leven centraal staat. Een stroming waar Den Doolaard zich thuis voelt. De drift tot leven en de drang zich in te leven in een vreemde werkelijkheid waren voor hem de enige vorm van wijsheid. Hij trekt op met dichters als Marsman, Jan Campert en Werumeus Buning, en komt terecht in de wereld van literatuur en drank, die onlosmakelijk met elkaar verbonden lijken. Overdag gaat hij nog steeds gewoon naar kantoor, tot hij op een goede dag “de distels van Baragan” leest, een roman van de Roemeense schrijver Istrati waarin wordt verteld dat met het naderen van de herfst de distelpluisjes gaan waaien over de Zuid-Roemeense steppe;

” Het was het moment dat de herders die er rondzwerven met hun kuddes werden overvallen door ‘dor’, een onduldbaar verlangen, een hete begeerte naar de onbekende verte achter de heuvels, waar de pluisjes heen kunnen waaien, en de herder niet, omdat hij vastgehouden wordt door zijn kudde, zijn vrouw, zijn kinderen. Het was een smachten naar het verlaten van het bekende, naar onbereikbare verten, een onlesbare dorst naar het onvolmaakte. “


Den Doolaard leest deze regels en neemt ontslag. Het verlangen naar de onbekende verte zal hij zijn leven lang houden. Hij moest reizen om te kunnen schrijven. Zijn reizen voerden hem die eerste jaren vooral naar de Balkan, onontgonnen landen met woeste volken waar hij zich intuïtief helemaal thuis voelde. Besnorde mannen met bruine koppen vol groeven, met hemden vol kant, vesten vol zilverdraad en bengelende zilveren knopen groot als oorbellen van kaffervrouwen. Boeken als “De Oriëntexpres”, “De druivenplukkers”en “De herberg met het hoefijzer” zijn tijdens die reizen ontstaan. In latere periodes schreef hij als redacteur voor “het Volk” kritisch over het opkomend fascisme en was al snel in veel landen persona non grata.

In de oorlog vlucht hij naar Engeland en was daar 'de stem’ van Radio Oranje. De nomade Den Doolaard trouwt jong, maar zijn eerste huwelijk is niet gelukkig, en ook niet al te monogaam. Tijdens een van hun gezamenlijke reizen doodt hij min of meer per ongeluk de minnaar van zijn vrouw, maar de biograaf suggereert in het boek dat dat vermoedelijk niet zo per ongeluk was als de schrijver wilde doen geloven. Een temperamentvolle man dus. Het huwelijk houdt geen stand, en hij zweert nooit meer te zullen trouwen, tot hij zijn grote liefde tegen komt, Erie Merijer, koosnaam Wampie. Op haar baseert hij een van zijn meest succesvolle en meest luchtige boek, Wampie, de roman van een zorgeloze zomer.

Het beeld wat na het lezen van dit boek van de Dolaard opdoemt is dat van een rusteloze ziel, een avonturier, iemand die moet reizen om te kunnen schrijven, en liefst naar ruige gebieden en vreemde ongecultiveerde volken. Een bergbeklimmer ook, hij beklom onder de slechts mogelijke omstandigheden de hoogst mogelijke bergen. Maar ook een politiek en sociaal bewogen man die vaak met zijn pen ten strijde trok tegen onrecht of opkomend kwaad zoals het fascisme maar later in de koude oorlog ook tegen de opkomende kernbewapening. Hij paste niet in hokjes, hield zich niet aan conventies, en leefde het leven tot op het bot. Het glas moest tot de laatste druppel leeg. De titel van het boek is ontleend aan een uitspraak van hem, “Dronken van het leven, maar niet bang voor de dood”. Een uitspraak die hem typeert. Hoewel hij veel gelezen werd kreeg hij nooit de literaire erkenning die hem toekwam, Iets wat hem lang dwars zat, tot hij oud genoeg was om ook dat te relativeren.

Zijn leven leest als een roman. Wat ook komt door de stijl van Hans Olink, die wat mij betreft een erg leesbare en boeiende biografie geschreven heeft. Het boek staat vol foto’s van een nog jonge Den Doolaard met een prachtige woeste kop, en later met een prachtig doorleefde ouder wordende kop. Maar ook zonder de foto’s komt het portret van den Doolaard goed uit de verf. Ik kreeg in ieder geval al lezend erg veel zin om werk van Den Doolaard te gaan lezen en herlezen, en dan lijkt het me dat de biograaf in het schrijven van zijn biografie geslaagd is.


ISBN 9789045013695 | Paperback | 432 pagina's | Atlas Uitgeverij | april 2011

© Willeke, 13 mei 2011


Lees de reacties op het forum en/of reageer: