Jannah Loontjens
Mijn leven is mooier dan literatuur
Een kleine filosofie van het schrijverschap
In dit boek filosofeert Jannah Loontjes over het lezen en schrijven en wat daarbij voor haar van invloed is geweest. Hoewel het boek opgedeeld is in vijf op zichzelf staande essays, meandert er toch van alles als rode draden door het boek heen. Dit omdat de schrijfster haar dissertatie 'Popular modernism : representations of modernist literature in popular culture' als basis gebruikt heeft. Ze heeft deze dissertatie bewerkt zodat het toegankelijk zou worden voor een groter publiek. Misschien zit daarin nu net datgene waardoor het boek wel prettig leest maar geen vloeiend geheel is geworden.
Loontjens beschrijft in haar eerste essay Begin van een begin hoe moeilijk het vinden van een goed begin, een pakkende eerste zin is. Ze verwijst o.a. naar een uitspraak van de Britse schrijver Anthony Burgess die zei dat hij 'elk boek een mislukking vond vanaf de eerste zin die hij formuleerde, omdat die zin voor altijd de droom verwoestte van wat dat boek had kunnen zijn.' Hiermee verwijst ze naar het onvermogen van een schrijver om precies datgene te schrijven wat in zijn of haar hoofd zit. Dat prachtige allesomvattende verhaal blijkt nauwelijks om te zetten in het geschreven woord.
Camus geloofde echter 'dat de rest er als vanzelf uit zal volgen als hij die de eerste regel maar goed krijgt'.
Het frappante is dat de uitspraak van Camus door de manier van schrijven van Loontjes zelf, weerlegd wordt. Het begin van haar eerste essay boeit onmiddellijk, maar Loontjens gaat te lang door en levert allerlei teksten van dichters en schrijvers waarin zij te kennen geven hoe zij het beginnen met schrijven steeds maar uitstellen, hoe erg zij worstelen met dat moeilijke begin, met schrijversangst, die lege bladzijde, een writersblock etc. Ook al staat dat begin eindelijk op papier dan nog slaat vaak de twijfel toe, is het wel goed genoeg? Interessant is dat zeker maar na diverse citaten en toelichtingen heb je de boodschap wel begrepen en neemt de belangstelling na wéér een voorbeeld af.
In de volgende drie essays getiteld Invloedrijke leeservaringen, Literatuur en zo en Schrijvers en waarheden vertelt Loontjens over haar (eerste) leeservaringen en welke werken invloed op haar leven en schrijven hebben uitgeoefend.
Ze wijst ook op het feit dat er verschillende lezers zijn, de een leest uit een verlangen naar afleiding, anderen zien liever het dagelijks leven verbeeld waardoor zij een scherpe blik op de wereld houden en weer anderen lezen om geïnformeerd te worden over een onderwerp wat hen interesseert of om uitgedaagd te worden in het denken. Voor welke lezer schrijft de schrijver? Er zijn overigens ook mensen die lezen om al deze bovengenoemde factoren al naar gelang hun stemming.
Mensen en met name schrijvers herlezen regelmatig boeken o.a. om te achterhalen hoe een boek is opgebouwd, welke aanwijzingen er worden gegeven die leiden naar de ontknoping, hoe de dialogen een toevoeging kunnen leveren etc.
Ook de vraag waarom iemand schrijft wordt uitgebreid en van alle kanten bekeken. Is het om beroemd te worden? Om wat na te laten? Omdat je nu eenmaal niet anders kan, je móet schrijven? Is schrijven 'een manier om zin te geven aan de alledaagsheid'?
Ook hier benadrukt Loontjens dat bij schrijven meer komt kijken dan menigeen denkt. Het lijkt zo makkelijk, iedereen kan toch schrijven? Veelal schrijven mensen over wat zij werkelijk mee hebben gemaakt bijv. over gepest worden, trauma's, de dood van een geliefde. Maar wat maakt het ene werk literatuur en het andere niet? Natuurlijk wordt ingegaan op de vraag wat literatuur nu eigenlijk is. Door middel een fraai citaat van Connie Palmen hierover werkt Loontjens deze vraag erg mooi uit.
Eveneens rijst de vraag, wie lezen de boeken, voor wie schrijf je, wat is jouw lezerspubliek? Loontjens komt met het voorbeeld van Jonathan Franzen die twijfelde om bij Ophra's Book Club te verschijnen. Haar Book Club stond nooit in een hoog aanzien bij de literatuurcritici. Franzen was bang voor zijn schrijversstatus. Ook Loontjens zelf twijfelde of ze blij moest zijn toen de Libelle het eerste hoofdstuk van haar roman wilde publiceren. Wilde zij wel dat haar boek als Libelleboek gezien zou worden?
En zo heeft Loontjes allerlei bespiegelingen over het schrijversvak en de lezers, welke zij toelicht met citaten van schrijvers o.a. van Proust, Woolf en Camus.
Ze eindigt dit boek met het essay Eindig waarvan de titel al genoeg zegt. Is het einde van een boek net zo belangrijk als het begin? Hoe eindig je? Is een boek ooit écht af? Ook hier worden allerlei voorbeelden aangehaald van verschillende schrijvers en hun visies op het einde van een boek.
Interessant is de vraag of een boek als het eenmaal gedrukt en in de winkel ligt helemaal afgerond is. Of vormen de kritieken ook nog een eind?
Op zich is het boek erg prettig om te lezen, Loontjens heeft een heldere manier van schrijven en haar toelichtingen op haar overpeinzingen zijn goed doordacht en interessant. Toch heeft het allemaal iets vluchtigs, het beklijft niet. Ik heb het boek meerdere keren gelezen omdat ik merkte dat bij het willen schrijven van een 'recensie' de inhoud van het boek mij niet bijgebleven was. (Nu kan dat overigens ook wat over mij zeggen).
De steeds terugkerende beschouwingen op het werk van de schrijvers Proust, Camus en Woolf vormen de rode draad maar bij elkaar is het toch geen geheel, de essays lopen niet mooi in elkaar over.
Toch heb je ondanks de uitgewerkte citaten van gerenommeerde literaire schrijvers en de beschouwingen en toevoegingen daarover het gevoel dat er niet diep genoeg gegaan is. Het blijft allemaal nogal oppervlakkig en afstandelijk hoewel de schrijfster wel enkele persoonlijke overpeinzingen, beleefde ervaringen en herinneringen met de lezer deelt.
Misschien was het beter geweest het boek in zijn geheel opnieuw te schrijven en niet een bestaande tekst ombuigen naar een voor lezers toegankelijke tekst.
Loontjens zelf eindigt het boek met de zinnen "Zelfs nadat je een tekst als voltooid verklaart, zijn er altijd nog woorden of zinnen of paragrafen die toegevoegd, verwijderd of gecorrigeerd hadden kunnen worden. Zo blijf ik dit boek ook herschrijven en stel ik het einde ervan uit. Om het uitstel te doorbreken, besluit ik nu dit boek hier te eindigen en hoop ik dat de eeuwige onaffe staat, waarin ik deze tekst aan jou toevertrouw, mij vergeven zal worden."
ISBN 9789026326394 | Paperback | 184 pagina's | Ambo|Anthos Uitgevers | maart 2013
© Dettie, 17 juni 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Veel geluk
Haar leven is tot dan toe niet bepaald gladjes verlopen. Haar ouders trokken toen Liaan vijf was naar Zweden om daar hun vrijheidsidealen in praktijk te brengen. Maar die praktijk valt tegen, de altijd aanwezige kou zet een domper op hun plannen, en Liaans moeder Klarissa kan niet goed tegen de eenzaamheid, want aan haar zwijgzame man Jacob heeft ze weinig.
Ze vestigt haar hoop op een midzomerfeest. Maar het grote feest met veel mensen, drank en drugs, is de katalysator: het leidt tot de scheiding.
Klarissa blijft nog even in Zweden met de kinderen, tot het primitieve haar teveel wordt en ze terug gaat naar Nederland. Alleen Liaan gaat mee. haar broer blijft in Zweden.
In Zweden werden de kinderen gepest, omdat hun ouders alternatief waren, in Nederland komt daar nog bij dat Liaan geen Nederlands kan schrijven en lezen.
Nu zit ze in 6 VWO, en alles lijkt goed. Maar ze mist het contact met haar vader, en de vriendschap met Esther brengt haar in aanraking met de politie.
Dan komt een moment van bezinning: het leven bestaat uit keuzes maken, je kan altijd twee kanten op.
Jannah Loontjens heeft ervoor gekozen om hetgeen ze wilde vertellen op te delen in hoofdstukken die nu eens in Zweden dan weer in Den Haag spelen. Zweden is het verleden, Nederland is het heden. Het vertelperspectief ligt nu eens bij Liaan, dan weer bij Klarissa, of ook nog bij een alweter. Dit maakt het rommelig, er is al genoeg beweging in het verhaal aangebracht door de wisseling van tijd en plaats.
Als Liaan haar leven overdenkt en alles eens op een rijtje zet, begint het boek interessant te worden. Helaas is dat pas tegen het einde.
ISBN 9879044609561 | Paperback | 214 pagina's | Uitgeverij Prometheus | januari 2007
© Marjo, juli 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Veel geluk
Ze gaan daar dicht bij de natuur leven en houden zich bezig met zen-boeddhisme. Er worden twee kinderen geboren, Thor en Liaan. De kinderen hebben een vrijgevochten, zij het primitief en geisoleerd, leventje. De ouders lijken vooral met zichzelf bezig.
De moeder, Klarissa, mist toch de contacten met anderen en heeft moeite met de spartaanse manier van leven. Als ze dan in 1979 een Midzomerfeest organiseert om wat meer mensen om zich heen te hebben, gaat het helemaal mis. Zelf gaat ze vreemd met een van de mannelijke gasten en wordt daarbij betrapt door de 5-jarige Liaan die haar moeder zoekt omdat ze een brandende tak tegen haar arm heeft gekregen. De vader, Jacob, komt op dit feest een vrouw tegen, waarvoor hij Klarissa drie dagen later verlaat in zijn zelfgebouwde woonwagen.
Klarissa gaat dan met Liaan en Thor in een nog primitiever hutje wonen midden in de bossen bij Stensjö. Na een paar jaar getob besluit Klarissa met Liaan terug te keren naar Nederland. Thor blijft in Zweden bij zijn vader en zijn nieuwe gezin.
Liaan heeft veel moeite om zich aan te passen aan het leven in Nederland in het algemeen en het stadsleven in het bijzonder. Thor komt af en toe een paar weken op bezoek en Liaan brengt haar vakanties bij haar vader in Zweden door.
In 1991 is Liaan 17 en erg op zoek naar zichzelf. Ze heeft twee jaar een relatie gehad met Jan, maar dat is nu uit. Ze voelt nu wel iets voor ene Victor. Samen met haar vriendin Esther haalt ze hele nachten door in het uitgaansleven van Amsterdam, blowt ze zich suf, spijbelt ze en pikt ze kleding en etenswaren uit winkels. Op een keer gaat het mis en worden Esther en Liaan opgepakt en zitten ze vier uur vast in een politiecel. Door wat een agent tegen haar zegt (het kan twee kanten opgaan met jouw leven), begint Liaan toch anders tegen haar leven aan te kijken.
Zowel Liaans vader als Liaans moeder hebben fouten gemaakt en zijn teveel met zichzelf bezig geweest i.p.v. met de kinderen, maar ik denk dat het uiteindelijk wel goed komt met Klarissa, Jacob, Thor en Liaan. Het boek leest heel gemakkelijk weg. Ik heb het in één adem uitgelezen.
ISBN 9879044609561 | Paperback | 214 pagina's | Uitgeverij Prometheus | januari 2007
© Sarah, mei 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Veel geluk
Als je het hebt weet je het soms niet, weet je achteraf pas dat je toentertijd wel een heel fijne tijd had.
Klarissa was ooit erg verliefd en vertrok met Jacob naar Zweden. Daar leefden ze midden in de natuur, hadden geen warm water en soms viel de elektriciteit uit. Samen krijgen ze twee kinderen. Thor en Liaan.
Aanvankelijk is het allemaal erg idylisch maar de extraverte Klarissa krijgt moeite met de naar binnen gekeerde Jacob, een aanhanger van de boeddhistische leer. Jacob is laconiek, neemt alles zoals het komt, is stoïcijns en bovenal erg zwijgzaam. Klarissa mist inmiddels mensen om haar heen, wil contact en dat is juist wat erg moeilijk lukt bij Jonas. Zij plant dan ook een midzomernachtsfeest en nodigt iedereen uit die ze maar kent, vrienden, buren, kennissen tot heel vage kenissen...
Van Jacob hoeft het allemaal niet maar als zij het nu eenmaal graag wilt...
Het zijn de roerige jaren zeventig, vrije seks, drugs, alles kan... Zo ook op het feest... maar anders dan Klarissa zich voorgesteld had.
Zij belandt na de scheiding weer in Nederland, in het stijve Den Haag, met haar dochter Liaan. Thor blijft bij zijn vader.
Het is inmiddels begin 1980 geworden, Liaan is een vrijgevochten meid, spijbelt veel, steelt kleren en snoep, rookt jointjes, gaat veel uit maar diep in haar hart wil ze contact, met haar vader...
Het verhaal verspringt van het leven in Den Haag naar de tijd in Zweden en beslaat een dikke tien jaar. Soms is dat lastig lezen omdat je dat niet altijd doorhebt, ondanks de titels van de hoofdstukken. Eigenlijk gaat het boek over communicatie oftewel géén communicatie. Jonas 'verschuilt' zich achter zijn boeddhistische visie. Elke vraag die iemand hem stelt wordt teruggespeeld of hij zegt dat de vragensteller moet doen wat hem/haar goed lijkt. Klarissa zit boordevol vragen maar deze ketsten dus keer op keer af.
Liaan probeert, op haar zogenaamd onverschillige manier, met iedereen contact te krijgen en als een echte puber vraagt ze zich heel veel af... bijv. Waarom heeft haar moeder alleen boeddhistische vrienden? Waarom kan een beslissing of daad zulke verstrekkende gevolgen hebben? Waarom belt ze haar vader niet terwijl ze zo graag contact wil? Waarom belt hij niet? Af en toe gaan deze gedachten erg ver en komen ze een beetje gezocht over. Pas als Liaan echt in de problemen komt, beseft ze dat ze veel in eigen hand heeft. Dat zij zelf kan beslissen in wat wel of niet te doen. Dat die natuur en het leven in Zweden zo slecht nog niet is. Feitelijk verlangt Liaan naar iemand die uitgesproken ideeën heeft en is ze niet gebaat bij de vrije levenshouding van haar ouders. Dit komt mooi tot uiting tijdens haar 'gesprek' met een politieagent. Hij zegt haar waar het op staat en dat maakt dat ze ziet hoe ze dingen ook anders kan aanpakken.
Ik heb het boek met gemengde gevoelens gelezen. Sommige delen waren boeiend maar enkele stukken vond ik niet kloppen met het karakter van Liaan. Iemand die zo diep nadenkt en zo aan het worstelen is met haar gevoelens.. ik kan me niet voorstellen dat ze in sommige zaken ook zo dom kan handelen. Maar misschien is dat juist een puber eigen.
Ik kan het boek niet aanraden of afraden, het verhaal wisselt (te)veel van Klarissa naar Liaan en van Zweden naar Den Haag. Op zich is het geen slecht boek maar ik blijf met een onaf gevoel zitten.
ISBN 9879044609561 | Paperback | 214 pagina's | Uitgeverij Prometheus | januari 2007
© Dettie, april 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer: