Jan Herman Brinks
The Netherlands and Islam
Towards a new Identity?
Het eerste artikel draagt de titel Nederland tussen Islam en populisme en heeft als startpunt de moord op Theo van Gogh op 3 november 2004. Een van de eerste vragen, die na deze moord opgeworpen werd, was of hier enig verband was met de moord op Pim Fortuyn op 6 mei 2002. Zowel Fortuyn als Van Gogh waarschuwden keer op keer voor het gevaar van wat zij noemden, het Islamitisch fascisme, dat een aanval zijn of ernstige bedreiging zou vormen op de wortels van de westerse waarden en met name die van de vrijheid van meningsuiting.
Brinks beschrijft hoe in het bijzonder na de moord op Van Gogh, de Islam wordt gezien als een eenheidsworst, waarbij alle in Nederland wonende moslims, extremist, religieus fanaat, voor de onderdrukking van vrouwen, eerwraak, de burka en het invoeren van de sharia zijn. Kortom, alles wat indruist tegen de liberale westerse democratie. Hierdoor drong de conclusie zich op dat de multiculturele samenleving was mislukt en die constatering werd door media en politiek, met name door populisten, breed uitgedragen. Het gevolg was, zo stelt Brinks, polarisatie en een gevoel bij de Nederlandse moslims dat zij zich zouden moeten verantwoorden voor daden gepleegd in naam van hun religie die zij zelf verwerpelijk vinden.
Het tweede artikel, waarvan ik de titel vertaal als De breekbaarheid van de politieke consensus in Nederland. Geert Wilders en de Islam, gaat voornamelijk over de PVV en Geert Wilders. Op 9 juni 2010 stemde bijna anderhalf miljoen mensen op de Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders. Brinks schrijft dat de aantrekkingskracht van de partij met name zit in het grimmige anti-Islam-beleid en de sterke kritiek op het beleid van de gevestigde en dominante Nederlandse politieke partijen. Bijzonder is dat Brinks meldt dat de aversie van Wilders tegen de Islam door Wilders zelf wordt betiteld als de belangrijkste politieke ideologie van de PVV en dat zijn strijd tegen de Islam het belangrijkste kernpunt is van zijn buitenlandpolitiek. Dat zou eigenlijk toch wel een paar bellen moeten doen rinkelen bij menig PVV kiezer.
Brinks besluit dit artikel met de conclusie dat Wilders big puppeteer is van het huidige kabinet. Door Wilders agreement to disagree regeert hij, aldus Brinks, zonder politieke verantwoordelijkheid te hoeven dragen. Zijn succes dankt Wilders aan de spanningen die hij zelf voedt tussen de autochtone Nederlanders en immigranten en het steeds uitvergroten van de vertrouwenscrisis in de politiek.
Het laatste artikel Nederland en de crisis van het multiculturalisme grijpt terug op het thema waarmee het eerste artikel besloot, de al dan niet vermeende mislukking van de multiculturele samenleving. Een korte terugblik naar de eerste golf van immigranten van zogeheten gastarbeiders leidt het artikel in. Zoals de term gastarbeiders al doet vermoeden gingen zowel de mensen die kwamen als het ontvangende Nederland er vanuit dat het handelde om een tijdelijk verblijf. Doelstelling was 'integratie met behoud van eigen identiteit'. Die gedachte impliceert het idee van gelijkheid van de diverse culturen binnen Nederland. Dat behoud van de eigen identiteit was uiteraard van belang bij de terugkeer naar het thuisland. Aan Nederland werd gedacht als gastland.
Uiteindelijk bleek van terugkeer geen sprake en dienden zich een crisis aan in de multiculturele samenleving, waarvan Brinks drie symptomen in dit laatste artikel bediscussieerd, namelijk de opkomst van de PVV van Geert Wilders, de problematisch relatie van veel Nederlanders met de Islam en de verwoede pogingen van met name liberale en linkse elite om het idee van de multiculturele samenleving in stand te houden.
Brinks concludeert dat het traditionele beeld van die multiculturele samenleving niet meer houdbaar is, maar ook het plan om via een sociale constructie de nieuwe Nederlander te definiëren heeft geen zin. Voorbeelden uit de geschiedenis laten zien dat deze laatstgenoemde inspanningen nooit succesvol zijn geweest. Brinks wil daarmee, naar mijn mening, zeggen dat het forceren van oplossingen, zowel die de PVV voorstaat als dat wat Wilders de gevestigde orde noemt, niet zullen werken. Het zal langs de weg der geleidelijkheid moeten gaan met respect voor allen die erbij betrokken zijn.
Ik ben erg onder de indruk van dit boekje. In begrijpelijke taal bouwt Brinks in elk van de drie artikelen zijn betoog met goed onderbouwde argumenten op, maakt hij duidelijk wat de feiten zijn en formuleert helder zijn standpunt. Daarmee kunnen veel lezers zich snel inlezen op dit onderwerp en zelf een antwoord formuleren op de vraag uit de ondertitel van het boekje, zijn we op weg naar een nieuwe identiteit?
Ik zou graag zien dat er ook een Nederlandse versie van het boekje zou worden uitgegeven, zodat het ook door heel veel Nederlanders die geen Engels lezen, kennis kunnen nemen van de inhoud van deze artikelen.
Over de auteur: Jan Herman Brinks is een specialist in de hedendaagse geschiedenis van Duitsland en Nederland. Hij was onderzoeker bij het Amerikaanse Instituut voor hedendaagse Duitse studies van de John Hopkins-universiteit, de universiteit van Bath en aan het Birkbeck College in Londen. Na zijn werk bij het Centrum voor Duits-Joodse studies aan de Universiteit van Sussex is hij op dit moment onderzoeksjournalist en onderzoeker.
ISBN 9789461539786 | Paperback | 72 pagina's | Uitgeverij Aspekt | juni 2016
© Ria, 18 september 2016
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
De schreeuw van de vlinder
Xavier heeft een gedeeltelijk Duitse achtergrond, en spreekt vloeiend Duits.
Op een feestje waar zijn huisgenoot hem uitnodigt ontmoet hij Ilse. Zij is gids en als blijkt dat het tussen hen beiden klikt, is de beslissing snel genomen. Zij zal hem Oost-Berlijn laten zien.
Ilse wordt al snel meer dan gids, Xavier begint er zelfs aan te denken om haar te trouwen. Maar, wat haalt hij in zijn hoofd? Hij kent haar nauwelijks.
Terwijl de beklemming van oostelijk Berlijn hem tot op het bot doordringt, beseft hij dat niemand te vertrouwen is, ook Ilse niet. De Stasi is alomtegenwoordig, iedereen kan een spion zijn. Hij als westerling is al een doelwit, en gezien zijn onderzoek des te meer. Maar Xavier kan vrij naar de andere kant, en doet dat ook. Het maakt de bevreemding alleen maar groter. Zijn open blik verandert in een angstige schuwheid. Hij moet weg! Maar waar is Ilse gebleven?
Het verhaal speelt in 1988. Dat is een lastig gegeven, wij immers weten wat er gebeurd is. Te makkelijk misschien, om te schrijven over een toekomst die al in het verleden ligt. Maar het is natuurlijk ook heel tricky: kan de schrijver de sfeer uit die tijd geloofwaardig voorschotelen?
Doorlezen dus.
Het eerste hoofdstuk lees ik nog eens als ik het boek uit heb: is de betekenis anders? Zijn er aanduidingen voor hetgeen volgt? Het zou kunnen, maar het magisch-realistisch tintje waar we in de volgende hoofdstukken mee te maken krijgen is hier niet duidelijk.
Het begint als Xavier uit het station te voorschijn komt en hij een oud Jugendstil huis ziet.
‘Recht tegenover Xavier stond een oud Jugendstil huis waarvan de krakkemikkige pui door een schijnwerper werd verlicht. Tussen het afbladderende stucwerk waren de resten van vergaan bladgoud zichtbaar. Het gebouw, een gestolde herinnering aan de teloorgegane luister van de Jahrhundertwende, stond erbij of het in een onbehaaglijke, diepe slaap was gedompeld. De breed omlijste voordeur die door wilde kamperfoelie werd belaagd, werd geflankeerd door openstaande ramen waaruit gordijnflarden traag in de avondwind op en neer wapperden. (_) Een zoete onrust maakte zich van hem meester, een huivering die hem afwisselend aantrok en afstootte.’
Later, als hij met Ilse daar wandelt, zien ze dat huis niet. Maar Ilse herkent de beschrijving wel: als een huis in Konigsberg. En hoe kan het dat als hij Ilse opzoekt in de woning waar hij meerdere keren geweest is, iedereen ontkent dat er een Ilse woont of gewoond heeft?
In wat voor wereld is hij terecht gekomen? Niets is wat het lijkt? Alles is grotesk, bevreemdend, hij kan er niet mee overweg.
En dan volgt deel II. Xavier worstelt nog steeds met de vraag wat er gebeurd is, en nu is de Muur gevallen. Of alles dan duidelijk zal worden?
Als je aan een nieuw boek begint, lees je waarschijnlijk kritischer dan wanneer je eenmaal door het verhaal geboeid voort leest. Bij de eerste pagina’s rezen er vraagtekens op: wat zie je voor je als een vrouw ‘onvaste gelaatstrekken’ heeft? En hoe ziet een ‘larfachtig wezen’ er uit, dat toch beschreven wordt als een kind? Waarom die douanemensen zo expliciet beschreven worden is ook niet helemaal duidelijk, hoe typerend ze ook zijn. Maar dit soort vaagheden vallen later niet meer op, vormen dan een onderdeel van het verhaal, dat in zijn geheel vaag is. Dat is duidelijk de bedoeling van Jan Herman Brinks. Zijn verhaal is een thrillerachtige roman, waarin niets is wat het lijkt. Waarin een magische vermenging plaatsvindt met de werkelijkheid. De taal is doorspekt met moeilijke, niet altijd gangbare woorden, en zijn adjectiefgebruik past bij de vage (magische) sfeer.
’Terwijl het avondlicht de kamer begon te vullen, kropen ze nog dichter tegen elkaar aan, zonder de bedompte muffe lauwe muskusgeur op te merken die als een koortslucht om hen heen hing en zich waarschuwend door de ruimte verspreidde.’
Ik hoop dat een andere lezer niet een boek treft dat bij het openen uit elkaar valt. Anders toch maar even plakken, want het is wel de moeite waard!
ISBN 9789078905615 | Paperback | 277 pagina's | Uitgeverij De Brouwerij | Brainbooks | 2013
© Marjo, 09 juli 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer: