Dylan Thomas
Onder het Melkwoud
vertaling Cornelis W. Schoneveld
Dylan Thomas
De geschiedenis van Under Milk Wood is bizar. Het stemmenspel bestond in een embryonale versie al jaren voor de première in 1953 in New York. Dylan Thomas (1914-1953) speelde zelf mee tijdens de eerste opvoering maar stierf drie weken later aan alcoholvergiftiging en een verkeerde injectie met morfine, hem door een radeloze arts toegediend.
Het stemmenspel zou hem onsterfelijk maken en wordt nog immer opgevoerd overal ter wereld. Dat is niet verwonderlijk want de inwoners van het dorpje Llaregub (omgekeerd: Bugger all!) gaan een cyclus door van nacht en dag. Van slapen, dromen naar waken. Hun wensen en idealen of zoals A.Roland Holst het verwoordde: 'Hun ijdel smeken en verwensen,' bestaan in hun droom, maar worden overdag gesmoord in het dagelijks bestaan. Het is ook het spel van de ziel, van de mens die in zijn gedachten leeft, maar ook in zijn gedragingen in het onzichtbare en in de waarneembare realiteit. Dat geeft conflicten, innerlijk en uiterlijk. Door deze thematiek blijft het spel actueel.
In Nederland speelde De Nederlandsche Comedie het stuk in 1957 voor het eerst onder regie van Han Bentz van den Berg. Van den Berg kende alle rollen uit zijn hoofd, reciteerde ze op een leeg toneel en verdeelde daarna pas de rollen. Hugo Claus had een vertaling aangeleverd. Hierover schreef hij in het programmaboekje destijds: 'Dylan Thomas' mogelijkheden: psychologisch inzicht en dramatische spanning worden hier opgevangen en verhevigd door het woord. En dit magisch geladen woord viert niet alleen hoogtij in de droombeelden, waar de verdichting op de meest vrije voeten lopen kan, maar ook in de scènes met een sterk komische of tragische kracht, waarin de mensen van Llaregub ten tonele gevoerd worden in hun grotesk-ontroerende dagelijkse doen.'
Het is duidelijk, de vertaling van Claus schuwde het grote gebaar niet, werd alom geprezen en wordt nog steeds gebruikt bij opvoeringen. Bovendien gaf de Bezige Bij de vertaling uit in de serie Literaire Pocket in 1959 en deze uitgave verkocht goed, een zeldzaamheid bij een toneelstuk, eigenlijk stemmenspel.
Schoneveld, die eerder al gedichten van Thomas vertaalde, waagt zich nu aan een tweede vertaling en dat vind ik moedig. De verleiding om beide vertalingen te gaan vergelijken dringt zich op, maar ik zal proberen dat zo weinig mogelijk te doen. Schoneveld stelt in zijn voorwoord dat hij een eigen weg heeft gezocht en dat mogen we niet veronachtzamen. De taal, maar vooral de namen van de personen staan dicht bij het Nederlands. Polly Garter wordt Jeltje Jarretel, Curly Bevan: Krulkop Bedel. En het echtpaar Ogmore Pritchard komt nu tot ons als de familie Opmeer Brinkman. En Alfred Pomeroy Jones heet in Schonevelds vertaling: Alfred Peter Jansen. Ook heeft Schoneveld het stukje Stem uit de reisgids dat een hinderlijke cesuur vormde in zowel Claus' vertaling (blz.35) als in het originele script van Thomas naar voren gehaald. Hij laat het spel er nu mee beginnen:
'Minder dan vijfhonderd zielen wonen in de drie vreemde straatjes en de paar smalle steegjes en verspreid liggende boerderijen die deze kleine badplaats, Baaidorp-onder-het Melk, dat met goed recht een "achteraf woonplek" genoemde kan worden, zonder de inheemse bevolking te kleineren, die, tot op de dag van vandaag, een eigen kruidige individualiteit bezit.' (...)
Tijdens de eerste opvoering in New York was deze passage direct na de inleiding van de Eerste stem ingepland, dat weten we door een bandopname, die nog bestaat.
Er zijn een paar fraaie trouvailles in deze vertaling.
De Tweede Drenkeling heeft het over 'Sparrows and Daisies.' Schoneveld vertaalt dat speelt als :'Madeliefjes en mussen.' En Wanneer de Derde Drenkeling het heeft over 'Bossoms and Robins,'maakt Schoneveld, daar 'Rondborstjes en Roodborstjes,' van.
Deze vertaling is afstandelijker dan die van Claus, maar doet ook moderner aan en het prachtige stuk van Thomas blijft overeind. Achterin een overzichtelijk register met de namen van de personen in het stuk.
Een mooie prestatie en toneelgezelschappen mogen nu kiezen. Dat zal nog niet meevallen.
ISBN 9789079272617 | Paperback | 109 pagina's | Uitgeverij Prominent | april 2015
Deel 23 van de Prominent-reeks vertaald door Cornelis W. Schoneveld
© Karel Wasch, 15 april 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
