De voorlezer
Bernhard Schlink

Michael Berg, een vijftienjarige jongeman wordt verliefd op een vrouw die zijn moeder had kunnen zijn. Terwijl zijn leven gewoon doorgaat met bezigheden op school, die tot het eindexamen leiden, bezoekt hij Hanna bijna iedere dag. Zij is zijn minnares, maar ook degene aan wie hij voorleest. Hij wil alles van haar weten, maar zij houdt de boot af. Eigenlijk weet hij niets van haar. Dat ze op een tram werkt als conductrice, en dat ze vaak naar de film gaat, maar wat voert ze uit als ze niet werkt of bij hem is?
Als ze er samen een paar dagen op uit gaan, zijn er verschillende tekenen die er op wijzen dat Hanna een probleem heeft.. Vlak na dit uitstapje verdwijnt Hanna uit zijn leven.

Pas na een jaar of acht ziet hij haar onverwacht terug, in de rechtzaal, waar hij als student de zittingen volgt, de processen na de oorlog. (Wie staat er in feite terecht: die enkele dader, of de hele generatie die het heeft laten gebeuren, en daarna de daders in hun midden liet verkeren?
Hadden de mensen die hun leven leidden naar eer en geweten oogkleppen op?
Zijn ze daarom schuldig, moeten ze zich schamen? Of hadden ze het werkelijk "nicht gewusst" en konden ze hun handen wassen in onschuld?)
Hanna wordt er aangeklaagd als bewaakster in een concentratiekamp. Haar beperkingen leiden er toe dat ze de maximale straf krijgt.
Michael twijfelt: moet hij voor haar opkomen, terwijl ze dat tenslotte zelf ook zou kunnen doen?
En is hij zelf nu ook schuldig omdat hij haar liefhad? Hij weet niet goed wat hij er mee aan moet en doet niets. Hanna gaat naar de gevangenis, en hij probeert er mee in het reine te komen.
Na een tijd, als hij weer een slapeloze nacht heeft, komt hij op het idee cassettes in te spreken: complete boeken spreekt hij in en hij stuurt ze naar Hanna. Zonder ooit een briefje erbij. Als Hanna hem in een onbeholpen handschrift terugschrijft, reageert hij ook niet.
Dan wordt hem vanuit de gevangenis gevraagd om de zorg voor Hanna op zich te nemen als zij terug zal komen in de maatschappij.
Zal hij nu een eenduidige keuze kunnen maken?

Het is een boeiend boek, het verhaal is schrijnend maar ook de vraagstelling is heel interessant. Een afdoend antwoord zit er niet in, maar het zet je wel aan het denken.
Ik las dit nu voor de tweede keer, en het was niet minder indrukwekkend, zelfs al kende ik nu "de clou"

ISBN 9059360303 Ver | Hardcover | 191 pagina's | Uitgeverij Cossee | 2005

© Marjo, oktober 2005

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

De voorlezer
Bernhard Schlink

Een roman noemt de Groene Amsterdammer het. Maar is dat het wel? Roman: Verzonnen verhaal in proza van betrekkelijk grote lengte zegt Van Dale. Ja het is een verzonnen verhaal maar wel verwijzend naar waargebeurde zaken.

Michael Berg heeft een verhouding met Hanna, niets bijzonders, ware het niet dat Michael vijftien is en Hanna in de dertig. Michael verzwijgt voor iedereen deze relatie. Hij gaat na schooltijd naar haar toe, verzint smoezen waarom hij steeds wegmoet en niet kan meegaan met zijn klasgenoten. Ook thuis verzwijgt hij alles, hoewel hij hevig verliefd is, met Hanna vrijt, boeken voorleest omdat zij dat prettig vindt, ruzie maakt, het weer goed maakt. Kortom het is een serieuze relatie. Hij gaat zelfs met haar op vakantie als 'moeder en zoon'. Niemand komt hun relatie te weten. Op een dag is Hanna echter weg, het huis is leeg, haar baan is opgezegd.
Michael vindt het vreselijk dat ze weg is, weet eigenlijk niets van haar, alleen dat ze tramconductrice was.Lange tijd kijkt hij overal naar haar uit, zoekt haar, maar ze is spoorloos verdwenen.
Tot zover is het inderdaad een mooi geschreven roman maar dan komt de ommekeer...

Michael ziet jaren later Hanna terug, in de rechtzaal, waar hij als rechtenstudent de processen rond de concentratiekampen volgt. Hanna staat terecht omdat zij vrijwillig bewaakster was in een concentratiekamp.
Van een roman is hierna geen sprake meer, het wordt een beschouwing over de vraag "Wat is recht?"
Kan iemand veroordeeld worden op toen geldende regels en wetten, door nazi's vastgesteld? Zijn er verzachtende omstandigheden? Bestaan er wel verzachtende omstandigheden? Is het onbegrijpelijke begrijpelijk te maken? Zijn de daders en slachtoffers toentertijd in een soort verdovingstoetsand geweest om de verschrikkingen te overleven? Kunnen zij wel getuigen over de dingen die daar gebeurd zijn? Is daar voor mensen die daar niet geweest zijn wel recht over te spreken? Als Michael iets ontdekt over Hanna wat zij angstvallig, tot in het extreme, geheim heeft weten te houden en waarmee mogelijkerwijs haar daden in een ander daglicht zouden kunnen komen te staan komt weer deze vraag naar voren "Wat is recht?". De 'rechter in hem zegt' dat het voor de zaak van belang is. Zijn gevoel zegt hem dat haar geheim niet naar voren gebracht mag worden.
Ook speelt mee dat de jongeren zich niet meer schuldig willen voelen over de daden van de vorige generatie. Zij willen van die drukkende last af, zij willen ruim kunnen ademhalen, zo ook Michael.
Vanwege haar niet uitgesproken geheim krijgt Hanna een lange straf.

Michael kan echter hiermee de zaak niet afsluiten, de gedachten aan en over Hanna blijven komen. Hij bedenkt allerlei theorieën, hij zit vol met vragen zowel over hun relatie als haar geheim als haar daden in het concentratiekamp. Het zal hem de rest van zijn leven bezighouden...

Het verhaal zal mij niet mijn verdere leven bezighouden, maar ik laat het ook niet zomaar achter me.
Ook bij mij roept het vragen op. Zoals, waarom begon Hanna aan de verhouding met Michael? Waarom werkte zij pas zo laat aan haar geheim? Was het waar wat Michael allemaal veronderstelde? En zo rijzen er nog veel meer vragen.
Kortom, een intrigerend verhaal, zeer de moeite waard!

ISBN 9059360303 | Hardcover | 191 pagina's | Uitgeverij Cossee | 2005
Vertaald door Gerda Meijerink

© Dettie, oktober 2005

Lees de reacties op het forum en/of reageer: