Bart Smout
Lege lijnen
Zijn ouders vinden het best, zoals ze alles wel best vinden. vader is zeer dominant aanwezig, zijn wil is wet en eigenlijk vraagt 'de jongen' constant om goedkeuring van hem.
Vader zweeg. Neurotisch tingelde het lepeltje tegen de binnenkant van zijn kopje. De rest van de familie wilde veel zeggen, maar nam het risico niet: zwijgend was vader beter te verteren dan snauwend.
De jongen stond in het midden van de huiskamer, jas aan, sleutels in de hand. Zowel zijn broertje en zusje als zijn moeder keken naar hem. Vader niet.
[...]
'Dus,' zei hij, behoedzaam, als iemand die in het donker tast, 'jullie komen me morgen uitzwaaien?'
Afscheid komen ze niet nemen, de enige die naar het busstation komt is Julia, een schoolvriendin. In Benidorm aangekomen doen de jongens ook maar wat.
Manuel rijdt en beslist waar ze naar toe gaan. Niet omdat hij zo overheersend is maar 'de jongen' vindt het wel prima, bovendien kan hij geen kaart lezen, de lijnen daarop snapt hij niet, het zijn lege lijnen.
Ze vertrokken vroeg in de ochtend. ‘Hier,’ zei Manuel toen ze Puerto de Mazarrón uitgereden waren, en smeet de wegenkaart van Europa in de schoot van de jongen. ‘Zoek jij maar ’s uit hoe we in Almería komen. Ik heb er even genoeg van de enige te zijn die rijdt én de kaart leest.’
‘Ik kan niet kaartlezen. Nooit gekund. Ik begrijp alleen letters, geen lijnen.’
‘Als jij niet kan kaartlezen, verklaar ik per direct mijn rijbewijs nooit te hebben gehaald.’ Manuel liet de auto lichtjes van links naar rechts slingeren.
De jongen boog zich voorover. Uit de wirwar van verschillend gekleurde lijnen probeerde hij een trefzekere route te distilleren, maar voortdurend verslapte zijn concentratie en ontschoot deze hem. De lijnen op de kaart kon hij niet vertalen naar de wegen waarover ze reden. Het waren lege lijnen, die óf nergens leken te eindigen, óf uitkwamen in plaatsen waarvan hij zich geen voorstelling kon maken. Wat hem betrof leidden alle wegen naar Almería.
Zo toeren beide jongens vanuit Benidorm door Spanje en doen ook Madrid aan. Daar ontmoet 'de jongen' Celia, een hoertje die werkt in een nachtclub. Hij valt als een blok voor Celia en onderbreekt zelfs zijn reis met Manuel voor haar.
Hij gaat terug naar Madrid en blijft bij haar tot zijn geld op is. Eenmaal terug in Nederland lijkt het alsof zijn leven dankzij Celia veranderd is. Hij wil terug naar haar en zal dus geld moeten hebben. Hij gaat werken, welliswaar werk achter de lopende band, en volgt op de volksuniversiteit een cursus Spaans. Het werk is geestdodend maar dankzij Cyrille is het te doen. Zij zorgt voor afleiding en 'de jongen' merkt dat hij steeds minder aan Celia denkt. Maar Cyrille vertrekt naar Londen en 'de jongen' voelt zich vrij ellendig. Hij gaat wat uit, drinkt meer dan goed voor hem is, versiert af en toe een meisje. Madrid spookt nog wel door zijn hoofd...
Eigenlijk, dacht de jongen, ben ik zo godsonmogelijk lui dat ik maar vind dat Madrid me moet komen halen, in plaats van dat ik mezelf ernaartoe moet brengen.
Het was niet de eerste keer dat hij dat dacht, maar het was wel met die gedachte in zijn achterhoofd dat hij plotseling een groot, geel reclamebord van een reisbureau opmerkte
Nu! Stundaanbieding!
Enkele vlucht Madrid 35 Euro
Dit debuut is in zoverre verrassend dat het leven van 'de jongen' leeg blijft. Even wordt er actie ondernomen maar dan zakt alles weer in en vervalt de jongen in de sleur van voor zijn vakantie. Ik vroeg me even af of de vader zo'n verlammende uitwerking had waardoor de jongen zo weinig ondernam. Maar aan het eind van het boek krijg je de indruk dat de jongen het allemaal wel goed vindt zo, hij zal wel zien hoe zijn leven verloopt. Je kunt kiezen of alles bij het oude laten. Gewoon in de bekende klotezooi blijven. Beter een bekende klotezooi dan een onbekende klotezooi.
Bart Smout weet te boeien ondanks het 'lege' verhaal en dat is knap. Het boek van Jack Kerouac 'On the road' , (vroeger van de jongen zijn vader geweest!) dat meerdere malen genoemd wordt, loopt als een rode draad door het boek heen. In Lege Lijnen is net als in On the road ook sprake van een reis 'nergens' heen, van een vriend die zijn afspraken niet nakomt, (in dit geval 'de jongen' zelf) is ook een deel autobiografisch (Bart Smout reisde na zijn studie door Europa) en is de hoofdpersoon behoorlijk eenzaam. Maar een 'spirituele zoektocht' zoals On the road vaak beschreven wordt is het bij 'de jongen' niet.
'De jongen' kan iedereen zijn. De lege lijnen komen ook steeds op verschillende manieren terug in het verhaal. Wilde de schrijver aangeven dat veel jongeren maar wat aan sukkelen? Of aangeven dat veel levens vrij leeg zijn? Bedoelde hij o.a. lege levenslijnen? Lees, en oordeel zelf.
Op een veranda zat een oude man, als eerste teken van leven. Afwezig tuurde hij voor zich uit, keek zonder te zien, heen en weer wiebelend in een schommelstoel. Wanneer de jongen naar zulke mensen keek, kreeg hij het idee dat ze gevangenen waren van een eeuwigdurende zondag.
ISBN 9789044613148 | Paperback | 214 pagina's | Uitgeverij Prometheus | september 2009
© Dettie, 27 maart 2010
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Lege lijnen
Hopelijk bedoelt de schrijver dit niet als een pars pro toto, waarbij de vrienden van de jongen, wel bekend met een naam, de uitzondering op de regel vormen. Daar komen we evenwel niet achter, zoals we heel veel niet echt zullen wèten als het verhaal eenmaal verteld is.
De lezer maakt kennis met de jongen als hij zijn eindexamen achter de rug heeft en op het punt staat met een vriend te vertrekken voor een reis door Europa. Zes maanden zal hij wegblijven, is de bedoeling. Hij stapt op de bus naar Benidorm, waar hij zijn vriend Manuel zal ontmoeten. Nou ja vriend: toevallig ontmoet je iemand die je steeds opnieuw tegenkomt en je blijkt wel met elkaar overweg te kunnen, denkt de jongen. Hij ontkent ook niet dat hij anders is dan hij is. Als Manuel hem verwijt dat hij geen initiatief neemt zegt hij:
'wat wou je nou zeggen? Dat jij verder bent in keuzes maken en verantwoordelijk zijn en balblabla en ik niet? Ik bedoel, laten we wel wezen, uiteindelijk zitten we toch hier samen in dit wegrestaurant. We hebben op dezelfde school gezeten, hebben ondertussen wat geneukt, gezopen en geblowd - ik misschien iets meer dan jij -, hebben onze diploma's gehaald - oké, ik ben twee keer blijven zitten, jij niet, maar wat maakt het uit? - en zijn naar samen Spanje gegaan om uiteindelijk hier met z'n tweeën te zitten met ieder een bak bovengemiddelde goede koffie in de hand. Dus, wat maakt het uit? Keuzes of geen keuzes, uiteindelijk ben jij geen stap verder dan ik, en ik niet dan jij. Het doet er niet toe, snap je? Trouwens, vaak valt er helemaal niets te kiezen in het leven, zijn de dingen gewoon zoals ze zijn zonder dat je er ook maar een reet aan kunt veranderen.'
In Madrid, waar de twee jongens net als overal de bloemetjes buiten zetten -een echt culturele reis is het niet- ontmoet de jongen het meisje Celia. Ze werkt als animeermeisje in een nachtclub, en ook al weet de jongen dat ze een hoertje is, hij is gefascineerd door haar en ziet geen ander meer. Hij laat voor haar zijn vriend in de steek. En terug in Nederland, - omdat zijn geld op was moest hij wel terug - beseft hij dat hij haar terug wil zien. Dan zit er niets anders op dan te gaan werken, en misschien is het ook wel handig om Spaans te gaan leren. Verder dan dit gaat hij niet: het werk bestaat uit lopendebandwerk en de cursus Spaans volgt hij aan een volksuniversiteit. Als je daar ooit zo'n cursus hebt gevolgd, is de beschrijving er van genieten...
En dan loopt inderdaad het leven zoals het loopt: op zijn werk ontmoet hij het meisje Cyrille. Zij maakt niet alleen zijn eentonige dagen dragelijk, hij beseft ook dat er dagen zijn dat hij niet eens aan Celia denkt. Maar Cyrille vertrekt naar Londen, en daar staat de jongen dan. Zijn werk heeft de zin verloren, met zijn ouders, broertje en zusje heeft hij geen band, net zo min als met vrienden, en dan staat daar dat reclamebord op
straat: 'Madrid 35 euro'!
En passant ontdekt hij nog de doos met het verleden van zijn vader, een van de vele onuitgewerkte hints van de schrijver. Zoals het ook zeker niet zonder betekenis is, dat het boek begint met de vader.
De lijnen uit de titel komen ook vaker terug. De jongen begrijpt geen lijnen. Als hij probeert een kaart te ontcijferen zijn dat 'lege lijnen, die of nergens leken te eindigen of uitkwamen in plaatsen waar hij zich geen voorstelling van kon maken.' Later als hij terugkijkt op zijn 'avonturen' beseft hij dat hij het lijntje gekozen heeft dat de verkeerde kant inging. En op het bedrijf waar hij werkt staat hij op een van de lijnen, productielijnen waar je wel moet zorgen dat je doet waar je voor staat, anders loopt het lijntje niet.
Beetje roadnovel, beetje ontwikkelingsroman, beetje vader-zoonverhaal, en het geheel overtuigt. Doordat Smout vaak alleen kort verwijst naar de dingen, wordt de lezer als het ware gedwongen het verhaal zelf in te vullen. Daardoor blijft het in je hoofd hangen. Goed debuut!
'Olympia was geen hoerentent. Niet voor de jongen. Hij zag hoe de tweebenige verleiding besnorde en bebaarde begeerte liet betalen. Hij zag het vermengde bloed suizen onder gekerfde huid; het suikerwit branden onder rood ontstoken neusvleugels, het verplicht lachen om slechte grappen uit stinkende monden.'
'Haar geduld met de wereld vrat haar vanbinnen langzaam op, sloop naar buiten door haar poriën en mond, het had de geur van sherry en sigaretten.'
Zijn stad, te groot voor een dorp, te klein om echt iets voor te stellen, stond volkomen onverschillig tegenover alles wat hij in Madrid had meegemaakt.'
ISBN 9789044613148 | Paperback | 214 pagina's | Uitgeverij Prometheus | september 2009
© Marjo, 01 maart 2010
Lees de reacties op het forum en/of reageer: