Zelf
Yann Martel

Dit is een vreemd boek. Zo eentje waarvan ik bladzijden aan een stuk getwijfeld heb of het nu eigenlijk wel de moeite was om verder te lezen, om dan ineens te ontdekken dat ik al 200 bladzijden ver was en dat ik eigenlijk evengoed tot het einde kon gaan.


De eerste indruk die ik van het boek kreeg was dat het een weliswaar chronologisch geordende maar toch chaotische hoop herinneringen is. Een boek dat voor de schrijver een groot plezier is geweest om te schrijven, maar waaraan een lezer minder boodschap heeft. Behalve dan als je dat soort lezer bent als ik, het soort lezer dat haar hele leven lang honderden dagboeken is begonnen, waarvan maar enkele langer dan een paar maanden mee zijn gegaan, maar dat nog steeds jaloers is op elk dagboek dat haar onder ogen komt en dan vol goede moed opnieuw begint te schrijven.


Het mooie aan “Zelf” is dat het mooi neergepende herinneringen zijn. Herinneringen die niet zozeer gaan over een mensenleven vol gebeurtenissen als wel over een mensenleven vol gedachten, denkbeelden en ideeën. Er zit wel een veegje absurditeit in het boek: twee traumatische gebeurtenissen doen de verteller elk van geslacht veranderen. Niets ter operatie, het gebeurt gewoon vanzelf. Borsthaar en penis worden probleemloos ingeruild voor borsten en vagina en weer terug, beschreven alsof dat dan wel een vreemde gebeurtenis mag zijn, maar amper de moeite van het vermelden waard. Het zijn transformaties waar ik me aan gestoord heb. Het is als lezer, vind ik, niet evident om je de ene keer in de gedachten van een man te wurmen, vervolgens in die van een vrouw om dan weer over te schakelen op die van een man. Geslacht speelt een grote rol in dit boek, er zijn heel wat filosofische en minder filosofische beschouwingen over te vinden. Veel seks ook, maar niet platvloers.

Een ander aspect is de meertaligheid van de verteller die weerspiegeld wordt in het boek. Sommige stukken staan in twee kolommen afgedrukt, links in het Frans en rechts in het Nederlands. Of Spaans, of Engels. Op het einde is er ook een stuk Hongaars, en daar is het me opgevallen dat de Nederlandse vertaling niet hetzelfde was als wat er in het Hongaars stond. Niet dat ik Hongaars spreek, maar de linkerkolom bleek, na enig onderzoek, een dialoog, terwijl de rechterkolom een innerlijke monoloog was. Die dubbelheid geeft ook perfect weer wat er in het verhaal verteld wordt: de verteller, op dat moment een vrouw, heeft de man van haar leven gevonden. Die man is Hongaars, en bijgevolg droomt ze gezellig weg als hij met zijn familie of vrienden zit te keuvelen. Die dialoog is dus wellicht die tussen haar man en zijn moeder, terwijl zijzelf daar haar eigen gedachten bij heeft. Dit soort stilistische details vind ik dan weer fijn gevonden.
Al bij al een boek, waarvan ik nog steeds niet goed weet wat te denken maar dat me tegen wil en dank toch mee heeft gesleept naar de laatste pagina.

ISBN 9044604384 | Paperback | 336 pagina's | Uitgeverij Prometheus | 2004

© Elvira, januari 2006

Lees de reacties op het forum en/of reageer: