Wil Boesten

Toon alleen recensies op Leestafel van Wil Boesten in de categorie:
Wil Boesten op internet:

 

Spiltijd Spiltijd


Dit boek valt uiteen in twee delen, heel verschillend maar toch een geheel.

In deel een wordt vooral het algemene verhaal benadrukt: het loopt tegen het millennium, en Duitsland, waar Bruno woont, is opgeschrikt door vandalen, die overal hakenkruizen en racistische leuzen neerkladden. Bij Bruno op de deurmat wordt brand gesticht, en meteen staan zijn vrienden op hun achterste benen.
Hij is immers een jood, hij heeft al twee aanslagen op zijn ras overleefd, en wordt nu nog een derde keer bedreigd denken ze. Ze ondernemen actie. Bruno laat zich meeslepen, maar een brief uit Amsterdam houdt hem meer bezig dan een dreiging die hij niet voelt.
In dit deel zijn behalve Bruno zelf, ook zijn vrienden aan het woord. En er zijn fragmenten uit Bruno's verleden, dat vooral verder uitgewerkt wordt in deel twee. Daar doen de vrienden niet meer mee.

Het verhaal in deel twee is het persoonlijke, individuele verhaal uit het boek.
Twee mannen vinden elkaar in de nadagen van de tweede wereldoorlog terug in Polen. Ze kennen elkaar van school, maar pas nu worden ze - haast onafscheidelijke- vrienden. Ze delen een vreselijk verleden: als joodse Polen zijn ze verschillende keren aan de dood ontsnapt.

Roman Jablonski is een idealist, hij gelooft in het communisme, en is een gedreven man. Bruno Glan is realistischer en pragmatischer, en hij remt zijn vriend waar nodig af, terwijl hij zich door hem laat leiden.
Als een districtscommissaris hen op het matje roept omdat hij heeft horen vertellen dat Roman het volgende zei "de Poolse adelaar moet vooral geen armzalige kanariepiet worden in de Russische volière worden" voelt Roman zich bedreigd en de suggestie om zijn naam te veranderen om zijn goede wil te tonen, neemt hij meteen aan. Hij heet vanaf dan Sonnenberg. Toch wordt hij, samen met vrouw en twee dochters in de roerige dagen van 1968 het land uitgezet, en na diverse omzwervingen komen ze in Nederland terecht.

Door een misverstand nemen de twee vrienden geen contact meer met elkaar op. Bruno is in de ogen van de Poolse machthebbers minder een bedreiging voor het regime, hij mag blijven. Maar hij vlucht zelf. In z'n eentje, hij laat vrouw en zoon achter. Nu hij oud en bejaard is, en net opgeschrikt door de brand op zijn deurmat, ontvangt hij een brief van de dochter van Roman.

In deel een staat een algemeen schuldgevoel centraal, de schuld die Duitsers zouden voelen vanwege hun verleden: "een schaamte, die geboren wordt uit het feit dat de naoorlogse generatie boete wil doen voor een schuld die zij draagt en zich er tegelijk van bewust is dat ze nooit boete kan doen, omdat ze geen deel heeft aan enige schuld generende daad."
De vrienden zitten Bruno op zijn huid, ze beknellen hem in hun zorgzaamheid, hun schuldgevoel, tot hij uitbarst:

"Ben ik een symbool geworden, de vleesgeworden kwetsbaarheid, de eeuwig bedreigde, zijn bestaan geadeld door immense aantallen, waarop jullie je angsten projecteren?
Maakt het nog uit wie ik ben, of ben ik gereduceerd tot doelwit? Doelwit van hun vlammen en van jullie goede bedoelingen? Niks nieuws onder de zon, toch?


Alleen- en hierbij doe ik (=Bruno) mijn best mijn stem zo sarcastisch mogelijk te laten klinken -, ik wens nergens meer bij te horen. Ik wens mijn mond niet te houden en hem al helemaal niet verplicht open te doen. Niets wil ik meer moeten zijn. Voor niemand"


Deze uitbarsting is ook het eind van het maatschappijkritische deel van het boek. Waar in het eerste deel nog grote thema's als antisemitisme of het Duitse al of niet terechte schuldgevoel aan de orde komen is vanaf dit punt alleen nog de Vrouw in het spel, draait het verhaal alleen nog om de twee vrienden en het verloop van hun leven. Dit verschil doet vreemd aan. Wat wil de schrijver nu eigenlijk? Hij lijkt te hinken op twee gedachten, kan niet beslissen. Gelukkig blijft de sfeer uit deel een gedeeltelijk over deel twee hangen, maar toch, het eerste deel is duidelijk interessanter.


ISBN 9789045700847 | Paperback | 285 pagina's | Uitgeverij Augustus | januari 2007

© Marjo, juli 2007


Lees de reacties op het forum en/of reageer: