Uwe Timm

Toon alleen recensies op Leestafel van Uwe Timm in de categorie:
Uwe Timm op internet:
 

Mijn broer bijvoorbeeld Mijn broer bijvoorbeeld


 
Uwe Timm is pas een jaar of vier als zijn oudere broer Carl-Heinz zich aanmeldt bij de SS. Carl-Heinz is dan 19. Uwe probeert in dit boek te achterhalen waarom hij zich aangemeld heeft, hoe hij het gevonden heeft bij de SS. Heeft hij moeten doden, en hoe vond hij dat? Wat vond hij van de 'endlosung'? Al meteen wordt verteld dat de soldaat de dood heeft gevonden, hoe was zijn einde?
Uwe heeft een dagboek, waar wat summiere gegevens in staan (een dagboek was verboden!) en hij leest verslagen van soldaten die teruggekomen zijn. Carl-Heinz is (gelukkig, stelt Uwe!) naar het Oostfront gestuurd, zijn compagnie werd niet ingezet bij de bewaking van de kampen.
Zijn vader was trots op hem, het Duitse leger was nog aan de winnende hand. Zijn moeder was misschien wel trots, maar ze was meer bevreesd om de risico's. Het einde van de oorlog beschrijft Uwe Timm zo:
"Het was de bevrijding. Een bevrijding van de naar leer ruikende soldaten, van de spijkerlaarzen, van het 'jawohl', van het afgemetene, van die stampende marcherende, bespijkerde soldatenlaarzen die je al van verre in de straten hoorde dreunen. De overwinnaars kwamen op rubberzolen, bijna geruisloos. De doelmatigheid van een jeep met zijn jerrycan en spade achterop. De voorruit kon naar voor worden geklapt. De geur van benzine, die anders rook dan de Duitse, zoetiger. En ons, de kinderen, kauwgom, koekjes toewierpen. Onbekende geneugten."
Ook de Duitsers werden 'bevrijd', stelt Timm. De Duitse burgers hadden de oorlog evenmin gewenst. Of toch? Als hij schrijft over zijn vader, lijkt hij diens gedrag toch wat afkeurend te bezien. De vader was toch trots. Had zijn vader schuld? Heeft de jongere generatie, waaronder hijzelf, schuld aan het 'gewoon doorleven' van de ouderen die immers geweten moeten hebben wat er gebeurde? De jongere generatie omarmt de Amerikanen, waar de ouderen (Timm senior) nog altijd tegen zijn. Amerika is nog steeds de verpersoonlijking van het kapitalisme. Maar de jeugd is blij met de jeans, met de nieuwe muziek, met de hamburgers.. Uwe is bang dat hij zal moeten constateren dat zijn broer daadwerkelijk heeft meegeholpen aan de 'endlosung'. Carl-Heinz is niet teruggekomen, hij is begraven in de buurt van Kiev. Zijn moeder had als grootste wens ooit het graf te bezoeken, maar het is haar niet gelukt. Uwe probeert haar wens alsnog te vervullen. Als hij over zijn moeder schrijft is hij liefdevoller, haar neemt hij niets kwalijk.
"heb je altijd op die jongen gepast, telkens als hij koorts had ben je opgebleven, hoeveel liefde, zorg, werk heeft het opvoeden niet gekost-en dan wordt hij gewoon op pad gestuurd, hij wordt verminkt en sterft."
"Mijn broer bijvoorbeeld" is geen roman, het is een ego-document. Over de oudere broer, de soldaat. Over schuld, over goed en fout. Over de invloed die de oorlog ook op de na-oorlogse generatie had. Het doet goed om ook over deze kant van de oorlog eens te lezen.
Oorspronkelijke titel: Am Beispel meines Bruders Vertaler: Gerrit Bussink
 


ISBN 9057593211 | Ingenaaid | 152 pagina's | Uitgeverij Podium | april 2004

© Marjo, februari 2006


Lees de reacties op het forum en/of reageer:

 

Mijn broer bijvoorbeeld Mijn broer bijvoorbeeld


 Mijn broer bijvoorbeeld, wat dacht hij, wat heeft hij gedaan in de oorlog, heeft hij meegedaan aan de Endlösung? Dat is wat Uwe Timm zich onder andere afvraagt in dit boek. Uwe was vier jaar oud toen zijn 16 jaar oudere broer zich aanmeldde bij de SS. De broer overlijdt in 1943 en heeft summiere notities gemaakt over het verloop van de strijd wat eigenlijk streng verboden was.
 
Dit boek is het weergeven van de pijnlijke worsteling van Timm zelf om te begrijpen. Ik had af en toe moeite met verder lezen omdat ik het gevoel had iets heel erg privé te lezen. Het hele boek straalt de onmacht van Timm uit.
Feitelijk gaat het verhaal niet eens expliciet over de broer, de aantekingen zijn het uitgangspunt van de vele vragen die Timm zich stelt. Natuurlijk vraagt hij zich af wat zijn broer wel en niet gedaan heeft. Hoopt hij vooral dat zijn broer dingen nietgedaan heeft, maar door de notities is er wel twijfel. Hij heeft moeite met de bezorgheid enerzijds in de brieven van zijn broer om zijn familie omdat daar de boel platgebombardeerd wordt terwijl hij zelf in feite hetzelfde veroorzaakt bij andere gezinnen.
Wat is de maatstaf? Waarom het ene gezin wel en het andere niet?
Uwe Timm vertelt vooral over zijn ouders en met name zijn vader. Een charmante, graag geziene man die fatsoen hoog in het vaandel had staan. Nooit en schuine mop zou vertellen, nooit vreemd zou gaan. Hij waakte ervoor een goede naam te houden.
Hoe kan het dat dezelfde man na de oorlog met vrienden de strategie van Hitler besprak, de fouten van Hitler onder de loep nam en heftig discussieerden over wat Hitler had moeten doen om wél te winnen.
Vader die eveneens een enorme hekel had aan alles wat Amerikaans was? Zijn vader die wist van de Endlösung hoe bestond het dat zulke gesprekken mogelijk waren? De vader die altijd vol trots over de gestorven zoon sprak en hem altijd als hét gedroomde kind, dé zoon zag, daardoor Uwe altijd het gevoel gaf dat hij tekort schoot, niet genoeg was, dat hij moest zijn zoals zijn broer. Hadden zijn ouders geen vragen over die zoon? Dachten zij niet aan de gruwelijke dingen die Duitse soldaten aangericht hadden? Vroegen zij zich niet af in hoeverre hun zoon daaraan meegedaan had?
Moest hij, Uwe, zich onttrekken aan het gedrag van zijn ouders? Het leven ging door, de eerste jeans kwamen er, Amerikaans! Amerika werd voor velen het land van melk en honing, daar lag niet alles in puin, daar gingen mensen niet gebukt onder een schuldgevoel, daar was alles ruim en fris en vooral optimistisch.
Wat moest Uwe met de opmerking: "Had ik het maar gedaan." van zijn vader die voor de oorlog de mogelijkheid had naar Amerika te emigreren. Zei hij dat omdat dan misschien zijn zoon nog geleefd had? Of omdat hij dan niet die gemeenschappelijke Duitse schuld hoefde te dragen?
Zo rijst vraag na vraag op en voel je de enorme worsteling die de erfenis van de oorlog op de volgende generatie teweegbrengt.
 
Uwe Timm heeft dit boek pas na de dood van zijn familieleden willen en kunnen schrijven, heeft met veel moeite de notities van zijn broer gelezen omdat hij bang was voor wat hij te lezen zou krijgen. Bang voor het onomstotelijke bewijs dat zijn broer vreselijke dingen had gehad. Timm heeft het verhaal met een bewonderenswaardige integriteit geschreven. Aangrijpend, indrukwekkend, mooi!
 


ISBN 9057593211 | Ingenaaid | 152 pagina's | Uitgeverij Podium | mei 2004

© Dettie, februari 2006


Lees de reacties op het forum en/of reageer: