Margot
Margot Frank en de beslissende herfst van 1941
Sophie Zijlstra

Net als in haar boek mevrouw Couperus vestigt Sophie Zijlstra de aandacht op een vrouw waar zelden tot nooit de aandacht naar uit is gegaan.
Dit keer belicht zij namelijk een klein deel (herfst 1941) van het leven van Margot Frank, de zus van de beroemde Anne.

Margot roeide graag en goed en toen Sophie Zijlstra las dat Margot uiteindelijk ook geweerd werd bij haar roeivereniging voelde ze het verdriet daarom bijna persoonlijk.
Het roeien werd het uitgangspunt van haar verhaal rond Margot en het boek begint dan ook met de dan bijna zestienjarige Margot die met haar vaste clubroeimaatjes aan het roeien is. Die dag gaat het roeien niet geweldig, ze slaat een snoek, (Een verkeerde beweging waardoor de riem in het water blijft hangen) dat is niet best. Daarna wordt Margot in het kantoor geroepen. Margot vraagt zich af waarom, ze roeit meestal goed zou die ene snoek slaan zo zwaar tellen? Maar op kantoor krijgt ze van het bestuur te horen dat zij als joodse niet meer mag komen roeien. Het is een klap in haar gezicht, ze heeft nog de tegenwoordigheid van geest te vragen of ze wel mee mag naar Kikkereiland. Het jaarlijkse roeiuitstapje dat het seizoen afsluit en de winterstop aankondigt. Op een of andere manier voelt dat prettiger voor haar als ze dat nog wel bij kan wonen. Dan is ze gewoon in de winterstop en komt ze het volgende seizoen niet meer, dan is ze niet dat joodse meisje dat niet meer mag komen.

Ze mag al niet meer naar haar oude school, het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes, en later merkt ze bij het terugbrengen van haar bibliotheekboeken dat ze ook de bibliotheek niet meer in mag. Vanaf 15 september 1941 mag ze ook niet meer in parken, musea en dierentuinen komen. Margots wereld wordt steeds kleiner en kleiner... De zeer intelligente Margot mist haar lessen en haar schoolvriendinnen. Pas 1 oktober zal ze naar het Joods Lyceum kunnen.

Margot houdt zich ondertussen krampachtig vast aan de afsluiting van het roeiseizoen, sterker nog ze neemt de organisatie op zich. Daarmee brengt ze het bestuur in verlegenheid, kunnen ze haar nu wel weigeren om mee te gaan naar Kikkereiland?

Echt veel komen we niet over Margot te weten maar Sophie Zijlstra heeft een vrouw neergezet die je niet snel zal vergeten. Ze heeft zich zo enorm  in weten te leven in deze jonge vrouw dat het daardoor bijna als een persoonlijk verhaal leest. Alles wat Margot denkt en weet is natuurlijk fictie maar het is wel heel goed mogelijk dat de geschreven gedachten inderdaad door haar hoofd gegaan zijn. Margots taalgebruik is intelligent haar gedachtewereld is observerend. Ze weet wat er gebeurt maar moet het eerst nog accepteren. Het uitstapje naar Kikkereiland wordt daarom voor haar zo belangrijk, ze weet dat het een periode van haar leven zal afsluiten en ze wil het ook graag op die manier doen.
Ongeveer een half jaar later, 6 juli 1942, duikt ze met haar zusje en ouders onder in het Achterhuis. De laatste pagina, waarin de overgang van haar vrije leven naar het onderduikleven verwoord wordt, is hartverscheurend.

Natuurlijk is het boek beladen dankzij de kennis die we nu hebben over het tragische lot van Margot maar toch is het geen dramatisch verhaal geworden. Sophie Zijlstra heeft doorheen het verhaal over Margot de privélevens van het bestuur van de roeivereniging geweven waardoor je ook inzicht krijgt in hun motivatie rond de beslissing wel of geen joodse kinderen mee naar Kikkereiland. Daardoor krijgt het verhaal wel lucht maar raakt het je misschien, juist daardoor, des te harder. Hun leven gaat gewoon door...

Het verhaal over Margot beslaat 166 van de 226 pagina's. De resterende pagina's vormen een beknopte biografie over Margot en de familie Frank en deels hoe het komt dat er zo weinig bekend is over Margot. Het boek maakt je stil en je beseft des te meer hoe bijzonder het is in alle vrijheid te kunnen leven.
Een prachtige, invoelende en indrukwekkende roman die je nog lang zal bijblijven.

Beluister ook het zeer bevlogen interview in het radioprogramma 'Brands met boeken' waarin de de schrijfster vertelt waarom zij het boek schreef en hoe het haar aangreep dat langzamerhand de wereld van Margot steeds kleiner werd.

ISBN 9789021442655 | Paperback | 243 pagina's | Querido | oktober 2012

© Dettie, 08 november 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

Margot
Margot Frank en de beslissende herfst van 1941
Sophie Zijlstra

Sophie Zijlstra begint haar boek dat als ondertitel heeft: ‘de beslissende herfst van 1941’ met een verhaaltje over Margot Frank, waarbij ze het meisje dat we allemaal via haar zus kennen, neerzet in de wereld zoals die ongetwijfeld was. Maar de rol van Margot, daar is weinig tot niets over bekend, en daar laat de schrijfster haar fantasie op los.

Het beeld dat ze schetst over die tijd, hoe men reageerde op de politieke ontwikkelingen in de wereld zal ongetwijfeld kloppen. De Tweede Wereldoorlog was in volle gang en had natuurlijk zijn neerslag op de bevolking. Zeker toen er maatregelen werden afgekondigd die ten koste gingen van het joodse volk. Maar de plot is fictie.
Gelukkig verandert ze in het tweede deel van het boek van stijl en vorm. Dat werkt een stuk overtuigender.
Dit boek laat mij met gemengde gevoelens achter. Het geromantiseerde verhaaltje boeide van geen kanten. Ik vond het kinderlijk geschreven. Alles wordt erg breeduit gemeten, alsof de lezer het anders niet begrijpen kan.  Als de een de ander een vraag stelt of hij een knijpkat bij zich heeft, duurt het drie pagina’s voor we het antwoord lezen.

Misschien is de doelgroep erg breed, heeft Sophie Zijlstra ook jongeren in haar hoofd gehad, als lezers. Maar dan hadden andere scènes wel weer wat minder uitgebreid verteld mogen worden, dat verhaaltje over Lotte en de voorzitter bijvoorbeeld. Als ik het daar toch over heb: wat doet dat verhaal in een vertelsel over Margot Frank? Wat hebben al die andere personages te maken met de hoofdfiguur over wie we dachten te gaan lezen? En zou een meisje als zij, vijftien jaar oud, overal beschreven als een bescheiden en bedeesd meisje, een vergadering toe spreken ten overstaan van volwassenen die ze niet of nauwelijks kent?

Met een andere titel waren de verwachtingen van de lezer anders geweest. Ik vind – maar misschien ben ik een uitzondering – dat je niet je fantasie de vrije hand kan geven om een verzonnen verhaaltje te schrijven over een openbaar beroemde persoon als Margot Frank.
Maar, als dat eerste deel eenmaal gelezen is, komt er een nawoord en een biografie, en daar vind ik dan eindelijk de informatie die ik eerder dacht te zullen vinden: min of meer legt ze uit waarom het eerste deel in fictieve stijl geschreven is, maar ze overtuigt me niet. Toch: hier lezen we wie Margot was, en waarom ze de interesse wekte van de schrijfster.
Het boek voldoet voor de helft.

ISBN 9789021442655 | Paperback | 243 pagina's | Querido | oktober 2012

© Marjo, 09 november 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer: