Sándor Márai
Gloed
(Sándor Márai)
De generaal krijgt bezoek. Minutieus wordt alles voor de ontvangst voorbereid. Alle details moeten kloppen. De ontvangstkamer moet er exact uit zien als eenenveertig jaar geleden, toen de gast (Konrad, de luitenant) voor het laatst samen met Henrik (de generaal) en diens vrouw Krisztina het avondmaal genoot. De dag nadien immers verdween Konrad op mysterieuze wijze. Nochtans waren Henrik en Konrad van jongs af aan onafscheidelijk, ondanks hun verschillende achtergrond en afkomst. Maar er is een geheim...
En om dit geheim draait het hele verhaal, dat zich afspeelt in de tijdspanne van één dag en nacht. Het eerste gedeelte van het boek brengt ons, de lezers, heel gedetailleerd het verhaal van een vriendschap, die een aanvang neemt op school. Dat niets de vriendschap in de weg staat, is misschien te veel gezegd. Want alhoewel de afkomst van de generaal (rijk) duidelijk verschilt van die van de luitenant (arm), klaagt deze laatste niet. Misschien is ook de muziek wel een hindernis. Terwijl Konrad heel muzikaal is, beperkt de interesse van Henrik zich tot het functionele ervan in het leger. In het tweede gedeelte van het boek wordt dan het geheim ontrafelt.
De achtergrond waartegen het verhaal zich afspeelt is de rumoerige tijd van net na de Eerste Wereldoorlog, in Hongarije. Een alwetende verteller brengt het hele verhaal, waarbij de klemtoon ligt op de interpretatie hiervan door Henrik, met slechts af en toe een inbreng van Konrad. Terwijl het eerste gedeelte van de geschiedenis bovendien heel wat beschrijvingen uit het verleden, en van de ruimte bevat, wordt het tweede gedeelte toegespitst op wat er gebeurde de dag voor Konrad’s verdwijning, en het waarom.
De omgeving waarin het verhaal zich afspeelt (het oude kasteel) is een weerspiegeling van de deprimerende sfeer in Hongarije, die lijnrecht staat tegenover de sfeer in Frankrijk (muziek en lichtvoetigheid), het geboorteland van de moeder van de generaal.
Zo is het verhaal opgebouwd rond een reeks van tegenstellingen (arm versus rijk, deprimerend versus lichtvoetig, donkere geslotenheid versus licht en vreugde), die uiteindelijk in het drama uitmonden. Continu wordt de spanning opgebouwd. Belangrijke vragen worden gesteld, zonder direct een antwoord te krijgen. Of er zijn kleine vooruitwijzingen, die pas later helemaal duidelijk worden. Een voorbeeld moge dit illustreren. Wanneer Henrik zijn gast ziet aankomen, zegt de auteur
Hij had één oog gesloten, als een jager die zijn wapen richt.
'Gloed’ als titel van dit boek is misschien niet direct duidelijk, het is pas wanneer de vriendschap uitvoerig beschreven is (een vriendschap die trouwens volgens de generaal nu, tijdens het gesprek, nog altijd bestaat), en het geheim naar boven komt, dat de term voor het eerst opduikt in de beschuldiging van de generaal aan het adres van Konrad, dat hij hem eigenlijk haatte,met een passie waarvan de hittegraad slechts te vergelijken is met de gloed van grote liefdesbetrekkingen.
Het thema van dit boek is volgens mij de confrontatie tussen vriendschap enerzijds, en situaties die deze vriendschap in de weg zouden kunnen staan anderzijds. Situaties, die kunnen leiden tot schuldgevoel, en tot (eventueel later betreurde) acties om met deze schuldgevoelens om te gaan. Wat er gebeurd is, is op zich niet zo belangrijk. Wel de gevoelens, die er aan ten grondslag lagen, of er uit voortgevloeid zijn. Echt schokkend zijn de gebeurtenissen in onze hedendaagse opvattingen niet, misschien wel nog toen het geschreven werd (1942). Het boek getuigt van een diep inzicht in de menselijke psychologie.Commentaren :
een literaire sensatie (Die Zeit),
een boek vol tijdloze schoonheid (Corriere della Sera),
een grandioze roman (Frankfurter Allgemeine),
een buitengewoon boek (La Reppublica).
ISBN 9789028421004 | Hardcover | 156 pagina's | Wereldbibliotheek | juni 2010
Vertaald door Mari Alf
© Lezer100, 05 oktober 2010
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
