Penelope Fitzgerald
De blauwe bloem
Wat een vreemde zin om een boek te beginnen! Maar meteen wil je meer weten: is dat zo speciaal die wasdag? Wat maakt het uit dat hij dat ziet?
En dan wordt verteld dat het niet hoort om mensen te storen op de wasdag. Bij de meeste families werd er namelijk slechts enkele keren per jaar gewassen. Soms zelfs maar één keer en dan was je rijk, je had immers genoeg onderkleding en linnengoed. Dat moet op die ene dag een enorm karwei geweest zijn. Jacob voelt zich erg ongemakkelijk, maar zijn vriend Fritz Hardenberg veegt de bezwaren weg. Bovendien is hij er als man helemaal niet van op de hoogte dat er gewassen gaat worden.
Als een verhaal zo begint, en doorgaat, zit je meteen in een andere cultuur. Heel leuk! Niet dat wij moderne mensen in die tijd zouden willen leven, denk ik, de mensen hadden veel zorgen aan hun hoofd. Fritz evenwel is een flierefluiter. Hij ziet niet dat zijn moeder zich schaamt voor de ontvangst in haar sjofele verarmde huishouding. ’Ik wil dat je mijn ouderlijk huis ziet, zegt hij, ‘Het is ouderwets, wij zijn ouderwets in Weissenfels, maar we hebben hier rust, het is heimisch.’
Het verhaal gaat vooral over de familie van Novalis, de Von Hardenbergs, adellijk maar arm. Jonge mannen die een goede opleiding krijgen reizen van stad naar stad, van universiteit naar universiteit, en doen er behalve kennis ook levenservaring op. Zo ontmoeten Fritz en Jacob elkaar. En natuurlijk zijn er de amoureuze escapades. Ze worden immers geacht een (ge)goede partij te vinden. Aanvankelijk lijkt het er op dat Frits’ oog valt op de oudere zus van Jacob, hij laat haar zijn eerste schrijfselen lezen. ‘De blauwe Bloem’. Het boek dat zijn onvoltooide roman zal worden. Maar:
‘Hij bleef als aan de grond genageld staan en staarde strak naar de overkant van het vertrek. Waar zijn zijn voortreffelijke manieren gebleven, dacht Coelestin, die met de Regierungsrat stond te praten. Achter in het vertrek stond een heel jong donkerharig meisje bij het raam. Ze tikte verveeld op de ruit, alsof ze de aandacht probeerde te trekken van iemand die buiten stond.’
Sophie von Kuhn is dan pas twaalf jaar oud, nog niet eens een vrouw, en niet met de liefde bezig.
Ook wordt zij niet gezien als een mooi meisje, en ze is niet slim. Maar Fritz, dan 22 jaar oud, ziet iets in haar en hij kan wachten. ‘Ooit zal de mensheid zijn wat Sophie – Nu voor mij is: volmaakt – morele gratie – Dan wordt de hoogste betekenis van het leven – Niet langer verward met dronken dromen.’ Hij verzwijgt zijn ‘verloving’ lange tijd voor zijn vader en weet ook niet dat terzelfder tijd zijn Groter Liefde in haar dagboek schrijft: ‘Vandaag waren we weer alleen en er gebeurde niet veel.’
Het boek De Blauwe Bloem is gebaseerd op het leven van Friedrich von Hardenberg (1772-1801), die bekend is geworden als de dichter Novalis. Hij overleed op jonge leeftijd. Dit gegeven staat voor in het boek vermeld, in dit geval prettig, omdat je insteek van lezen anders wordt. Het boek is namelijk geschreven in een nogal ouderwetse statige stijl. Het is heel duidelijk dat de schrijfster zich verdiept heeft in de geschriften, brieven en dagboeken, die nagelaten werden door Novalis zelf en zijn geliefden. Het is hùn manier van spreken en schrijven.
De manier van leven in het 18de eeuwse Duitsland komt heel duidelijk naar voren, het eten en drinken, de manier van reizen en met elkaar omgaan, als ook de historische achtergrond. Goethe en Schiller leefden in die tijd, Fritz ontmoette hen. En eigenlijk is die achtergrond meer het verhaal dan de liefdesgeschiedenis van Fritz en Sophie. Al is natuurlijk de manier waarop zij zich gedragen daar ook een onderdeel van.
Verwacht geen zwijmelverhaal, niet een uitbundig gefictionaliseerde roman, en je geniet.
ISBN 9789492168054 | Paperback | 304 pagina's | Uitgeverij Karmijn | november 2015
Vertaald uit het Engels door Johannes Jonkers
© Marjo, 26 mei 2016
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
