De Laatste Stomme Zondaar
Peter Daanen

Veertig jaar na de gebeurtenissen waar het in dit boek om gaat, aan het eind van de achttiende eeuw, krijgt een oudere vrouw het hele verhaal te horen. Terwijl de lezer allang doorheeft waarom zij de ‘gelukkige’ is, heeft ze zelf niet door waarom die voor haar onbekende oude man haar zo dringend wil spreken, en waarom zij  moet aanhoren wat hij kwijt wil. De man, Alphons Klomphouwer, is zwaar ziek en wil schoon schip maken. Voor zijn gevoel heeft hij er mede de hand in gehad dat al die jaren eerder een onschuldige man de marteldood heeft gevonden.
Hij was schrijver in Nijmegen, waar het verhaal zich afspeelt en maakte van nabij mee hoe een man opgepakt werd, beschuldigd van sodomie. Dat was in die tijd nog een zware zonde waar de doodstraf op stond. Sodomie, was de zonde waarover niet gesproken werd: de ‘stomme zonde’.
Ogenschijnlijk kreeg de man een proces, maar Alphons zag dat doorgestoken kaart was. Om de een of andere reden mocht niemand weten wat er met de man gebeurde. Jaren later onderzoekt hij de zaak: wat was er precies aan de hand?
En zo vertelt hij nu aan de oudere vrouw een schokkend verhaal over een dramatische geschiedenis waarbij velen de dood vonden, op verschillende plaatsen in de Republiek.

Het is een fictief verhaal, dat geweven wordt om ware gebeurtenissen: het is een feit dat in de jaren 1730 -1731 mannen op een gruwelijke manier aan hun eind kwamen, op beschuldiging van de stomme zonde. In werkelijkheid was het echter een dekmantel voor vieze politieke spelletjes: beschuldig een tegenstander van sodomie en hij wordt terechtgesteld, na het noemen van namen van anderen. Wie zou niet ‘bekennen’ onder zulke folteringen?

Peter Daanen verhaalt over de executie van Albertus Fodeyn, zoals die in Nijmegen plaatsvond, als onderdeel van de heksenjacht die er in die tijd was op homoseksueel geaarde mannen. In Zuidhorn, Groningen, liep deze vervolging uit op een tragedie voor velen die vals beschuldigd werden. Hierna werd er een eind gemaakt aan het ‘stomme' van de zonde. In het vervolg was het proces openbaar. Pas aan het begin van de negentiende eeuw werd er een nieuw strafsysteem ingesteld, en werd sodomie niet langer bestraft met de dood.
Het enige wat ik af en toe mis, is een overzicht van de Oranjes in die tijd, dan wel een stadhouder, dan weer niet. Het waren woelige, rommelige tijden.
De specifieke kenmerken van de tijd zijn als vanzelf in het verhaal verwerkt, zonder storende uitleg. Zo wordt er gereisd per koets, en is de pont over de Waal een heel bijzondere.
Achter in het boek wordt uitgelegd wat de feiten zijn en wat verzonnen is.  Dat is altijd prettig bij een historisch verhaal! En zeker bij een verhaal als dit, dat vast en zeker bij de meeste lezers onbekend is. Het leest als een trein, als een koets dus...

ISBN 9789491523052 | Paperback | 192 pagina's | Uitgeverij De Verteller | maart 2013

© Marjo, 18 juni 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer: