Joost Vandecasteele
Hoe de wereld perfect functioneert zonder mij
Dit is niet enkel mijn verhaal. Dit is het verhaal van een volledige generatie. Niet deze generatie, maar de volgende. Niet nu, maar iets later in dit verse millennium. Niet hier, maar in de grootste stad die dit land ooit heeft gekend.
Vlak naast de wereld die we de onze noemen, bevindt zich die van Joost Vandecasteele. In de werkelijkheid die hij beschrijft is alles harder, rauwer, intenser, grappiger, geiler en echter dan in de onze. In deze extreem verstedelijkte realiteit doen de personages hun best mens te blijven in een almaar onmenselijker omgeving. Het zijn verhalen over overleven in een vijandige metropolis, omgaan met excessief geweld, ongebreidelde consumptie, leven in een shopping mall, rebellie en irritante exen.
--
In het programma Iets met boeken zegt Joost Vandecasteele dat zijn uiteindelijke doel is, de lezer ongemak te bezorgen. De lezer moet zich na lezing niet rustig en bedaard voelen maar ongemakkelijk. Gezien de reacties op zijn boek is dat hem ook gelukt.
In de verhalen keren enkele personen en hun omgeving steeds terug. Je hebt daardoor niet het gevoel een echte verhalenbundel te lezen, eerder een soort van aparte roman. Ze zijn met enorme vaart geschreven wat ook te begrijpen valt als je Vandecasteele ziet voorlezen uit zijn boek. Maar het maakt wel dat je af en toe het boek even weg moet leggen om even uit te rusten van de enorme hoeveelheid flitsende situaties die voorbij komen. Toch zijn de verhalen wel fascinerend en wil je blijven doorlezen.
Alle verhalen zitten op het randje van science-fiction met een kern van eventuele (toekomstige) waarheid.. Vooral het verhaal over CityBis heeft die kern. Vandecasteele kwam op dit verhaal doordat in Brussel in City2 zitbanken werden weggehaald en jongeren alleen in kleine groepjes (niet meer dan drie personen) binnen werden gelaten. Hier is de schrijver verder op door gegaan en kwam zo op het verhaal CityBis.
CityBis is een winkelparadijs waar eerst ook banken werden weggehaald etc. maar dat werd zo onvriendelijk dat er weer een goede sfeer gecreëerd moest worden. Dit had tot gevolg dat mensen zich zo goed voelden dat ze niet meer weg wilden. Ze moesten hardhandig uit het winkelcentrum gezet worden. Op idee gebracht hierdoor werden bovenop de winkels woonkazernes gebouwd. Nu hoeven mensen het winkelterrein helemaal niet meer te verlaten, vanuit hun woning stappen ze zo de winkelcentra in. Ze moeten alleen nog maar naar buiten om naar hun werk te gaan. Diegene die zelfs dat niet meer hoeven worden benijd.
In het verhaal raakt iemand die CityBis bezoekt de weg kwijt. Hij kan nergens de uitgang vinden, ondanks het telkens weer tekenen van plattegronden. Uiteindelijk verblijft hij daar zes dagen voordat hij mensen vindt die hem naar de uitgang kunnen brengen.
De beschrijving van CityBis is bizar en beklemmend. Enorme ruimtes vol roltrappen die nergens toe leiden. Winkels die nooit een klant krijgen enz. Gigantische eetgelegenheden waar de hoofdpersoon doorheen geloodst wordt via zijn smn. Overal staan verkopers evenals grote tv-schermen die constant waren aanprijzen.
In een ander verhaal wordt een aanslag gepleegd op CityBis, de beschrijving vertoont veel overeenkomst met het gebeurde op 11 september. Er is ook sprake van een ground zero, een stroom mensen die vlucht etc.
In het interview in het programma Iets met boeken vertelt Vandecasteele dat hij een groot liefhebber is van het werk van Ballard en met name zijn boek Crash. Op wikipedia is hierover te lezen:
"In de periode voor Crash is Ballard bevriend geraakt met de kunstenaar Edoardo Paolozzi. Door hem geïnspireerd organiseert Ballard in 1969 een provocerende tentoonstelling in het New Arts Lab (Londen) die enkel bestaat uit een drietal autowrakken. Tevreden over de reacties die de tentoonstelling uitlokt besluit Ballard om een roman te schrijven over de verborgen erotiek van het auto-ongeluk. Ballard heeft zijn verhalen zelden in de toekomst gesitueerd maar met Crash maakt hij niet alleen het hedendaagse Londen tot plaats van handeling, tegelijkertijd geeft hij de hoofdpersoon zijn eigen naam. Met zijn taboedoorbrekende blik op seksualiteit en geweld gecombineerd met een kille stijl vol herhaling wordt Crash een permanente cultklassieker. Het daarop volgende Concrete Island vervolgt de thema’s van Crash met de vraag wat er gebeurt als mensen verdwaald raken in dit technologische landschap terwijl High-Rise een rauwe blik geeft achter de façade van het leven in de moderne torenflat."
De boeken van Ballard ken ik niet maar in deze beschrijving is het werk van Vandecasteele wel te herkennen. Taboedoorbrekend niet zozeer, maar wel seksualiteit en geweld geschreven in kille stijl evenals het verdwalen en het leven in de moderne torenflat. De sekscenes zijn bijna dierlijk en worden ook als zodanig beschreven. Vooral de scène in het toilet van CityBis is triest. De beschrijvingen neigen eerder naar pornografie dan erotiek.
Vandecasteele heeft een zeer eigen stijl van schrijven en gedeelten van zijn boek kon ik zeer waarderen maar, zoals altijd in verhalenbundels, zijn er ook mindere verhalen. Van mij hadden de expliciet seksuele gedeelten niet gehoeven. Die verhalen kennen we nu wel, die zijn al in alle variaties geschreven en voegen niets toe.
Joost Vandecasteele wordt in enkele recensies vergeleken met Brusselmans. Onterecht vind ik. Vandecasteele heeft meer verfijning, is minder plat en is fantasievoller dan Brusselmans maar hij heeft ook een cynsicher gevoel voor humor. Persoonlijk kan ik die humor wel waarderen. Het zijn van die kleine rake zinnetjes die je doen glimlachen. Zelf moest ik eerder denken aan de stijl van Dimitri Verhulst, maar dan vind ik Vandecasteele beter!
Het is een boek dat je inderdaad met een ongemakkelijk gevoel achterlaat. De beschrijvingen zijn zo dat het lijkt alsof dit wel degelijk onze toekomst zou kunnen worden. De verhalen geven een onbehaaglijk gevoel, een grimmig beeld, maar door het vleugje humor zijn ze niet zwart. Geen boek om iedereen aan te raden maar wel een goed geschreven boek.
ISBN 9789029567732 | Paperback | 207 pagina's | De Arbeiderspers | maart 2009
© Dettie, 22 januari 2010
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
