Janneke Holwarda
Zo zijn wij niet
Op nummer 1 woont de familie Hut, Dina en Mannus, die in de loop van de jaren hun gezin fors zullen uitbreiden. Het geheim van Dina zal een grote invloed hebben op diverse gezinsleden. En is de jongste nu een jongen of een meisje?
Op nummer 3 wonen twee jonge mensen, met twee honden, ze zijn de enigen met een auto voor de deur. Waarom hebben zij geen kinderen?
Op nummer 5 de familie Feltrop, een degelijk katholiek gezin. Veel kinderen dus!
Op nummer 7 komt een Ambonees gezin te wonen, man, vrouw, twee zoons. De man zal altijd blijven dromen van een terugkeer naar zijn eigen land. Hij bouwt in de tuin alvast een schip. Met verbijstering lees je hoe mensen in die tijd moesten inburgeren!
Aan de overkant van de straat op nummer 2 woont een man alleen. Hij is blind, geeft gratis pianoles aan de kinderen in de straat en heeft een huishoudster, die - zo denken de buren - wel meer is dan dat.
Op nummer 4 komt het echtpaar Dubbelboer. Bij hen zullen drie kinderen komen en is José degene die de hoofdrol vervult.
Op nummer 6 woont nog een man alleen, meneer Zaligman, die nooit ofte nimmer buiten komt, en iedere toenaderingspoging van de buren afwijst. Hij blijkt joods te zijn.
Op nummer 8 woont het echtpaar Gerding. Hun eerste en enige kind, een meisje, is gehandicapt. Haar moeder droomt er van naar Lourdes te kunnen met haar dochter.
Op nummer 9 in de straat woont de moeder van meneer Gerding, iets waar zijn vrouw altijd spijt van zal hebben. Ze voelt zich bekeken. De band tussen moeder en zoon is erg sterk. Niet zonder reden.
Binnen een constructie als deze - een enkele straat vol bewoners - worden problemen zoals je die zoal tegen kunt komen in een gezin of in een kleine gemeenschap geconcentreerd. Toch wordt het nergens ongeloofwaardig. Het zijn nu eenmaal dingen die we allemaal wel kennen, al zullen jongere lezers zich misschien verbazen over de bekrompenheid van die tijd.
Op de achtergrond lezen we over de veranderende maatschappij. Eerst de wederopbouw, dan de jaren zestig waarin verschillende taboes doorbroken werden maar waar een sterke gezinsband de echte vrijheid nog in de weg staat.
Ieder huisje heeft zijn kruisje in deze boeiende roman. Aanvankelijk is het lastig de diverse personages te volgen, maar heb je eenmaal door wie wie is, dan leest het boek als een trein.
Het eerste deel van deze roman speelt zich af in de jaren 1954-1955. Deel twee speelt in de periode 1963 tot 1967, en er is een epiloog. Tussendoor zijn er de stukjes dialoog waarin de buren roddelen over hun buren, en zichzelf daarbij gelukkig prijzen dat zij niet zo zijn. Deze stukjes vormen een soort achtergrondkoor bij de fragmentarische structuur waarin de roman opgebouwd is, steeds switchend tussen de verschillende bewoners. Heel herkenbaar en heel leuk!
ISBN 9789460682445 | Paperback | 349 pagina's | Uitgeverij Marmer | september 2015
© Marjo, 03 april 2016
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Zo zijn wij niet
Ogenschijnlijk is er niets aan de hand aan het begin van het boek. We zijn terug in de jaren vijftig. Een tijd van 'wederopbouw,' de bevolking krabbelt op na de Tweede Wereldoorlog en er wordt letterlijk veel nieuw gebouwd. In Amsterdam bijvoorbeeld werden hele wijken uit de grond gestampt. In overloopgemeentes was het niet anders. In zo'n gemeente speelt het verhaal zich af. Er wordt een nieuwe wijk gebouwd - Warmeer geheten - op een plek waar aanvankelijk nog een meer lag. Het gebruikelijke beeld: Natuur wordt opgeofferd aan vooruitgang. Is dat eigenlijk vooruitgang? vraag je je onmiddellijk af aan het begin van dit verhaal. Goed, er is nog een glooiing in het landschap, die aan het meer herinnert en de naam van een pad is - hoe fantasievol - Warmeerpad.
In de Veenstraat, waar we ons op focussen, wonen mensen van verschillend pluimage. Eigenlijk realiseert de argeloze lezer zich, hebben deze kersverse bewoners de kans van hun leven. Ze mogen een kleine nieuwe samenleving gaan vormen. Ze mogen tonen wat respect is, hoe je met andersdenkenden omgaat en kunt samenwerken. Kortom hoe je de wereld mooier en vooral leefbaar maakt.
De namen in het boek doen denken aan de namen in het werk van Bordewijk. Zo wonen in de Veenstraat: De heer M. Zaligman, de familie Hut, de familie Brokman, de Tatipatta’s, de oude en de jonge Gerdings, de Dubbelboeren, de familie Feltrop, meester Jalvingh en de Mensings. Door wat abstract aandoende namen te kiezen, bewerkstelligt de schrijver, dat er afstand tussen de personages en de realiteit ontstaat. Maar niets is meer bedrieglijk in dit geval, dan dat. Al deze personen vertegenwoordigen een hoedanigheid van de binnenwereld van bijna ieder mens. Al deze personen samen zijn eigenlijk één enkel mens.
Bovendien - je bent een groot schrijver of niet - weet Holwarda behendig om te gaan met perspectief. Ze voert een verteller op, om de wijk te schetsen in zijn ontwikkeling. Wat zijn nieuwe bouwwerken en hoe verandert daardoor het leven in de week. Een nieuwe telefooncel heeft een behoorlijke impact, zeker in een tijd, dat er nog geen handy's waren...
Het innerlijk behang van de inwoners wordt redelijk anoniem weergegeven en - last but not least - vormt het geroddel een factor van belang. Zolang de hoofdpersonen zich in de openbare ruimte begeven zijn ze keurige burgers, maar in het verborgene van hun ziel en in de achterkamertjes achter hun schuttinkjes en gordijntjes beloeren ze elkaar en erger, veroordelen ze iedereen die afwijkt van het 'normale.' Ze beloeren elkaar in de winkel maar ook in de wachtkamer van de dokter. Zijn ze zelf wel zo aangepast als ze zouden willen? Aangepast aan wat?
De uit Indonesië overgekomen Tatipatta's maken kennis met de buren en de buurvrouw zegt: 'Het belangrijkste is dat je weet, dat je van elkaar op aan kunt, en dat, als u ooit iets nodig hebt, dat u weet dat u van mij op aan kan, en ook van mijn zoon.' Maar in de praktijk zouden de buren, de Gerdings, dat wel willen, maar ze vinden hun Indonesische buren toch te vreemd, eten hun koekjes niet eens. Wat de boer niet kent vreet hij niet! Maar damesondergoed verdwijnt van een waslijn. Een prachtig beeld voor het stiekeme gedrag van sommige ingezetenen, van de brave burgerman.
Erger zijn de problemen van een meisje dat liever een jongen wilde zijn en het wilde spannende leven in de stad zorgt voor fantasieën van twee zusters, die het maar saai vinden in deze uithoek.
De hoofdpersonen hebben dromen, maar de realiteit is anders. Ze bedriegen zichzelf en hun levenspartners, soms zonder het zelf te beseffen. Wat dit betreft zou het boek een mooi stemmenspel opleveren zoals Onder het Melkwoud van Dylan Thomas. Ook daar het verschil tussen de dag- en nachtmens. Ook daar maar een enkeling, die over zijn vooroordelen en bekrompenheid kan heenstappen. En ook daar het verschil tussen het haalbare en het gehaalde, droom en realiteit, waarheid en fantasie.
In een van de achtertuinen bouwt een man een schip. Wil hij ontsnappen? Een wanhoopspoging? Of is hij gewoon gek? En een meisje begrijpt een jood, door de oorlog getraumatiseerd, feilloos. Ze herkent zijn trauma. Kortom naast alle ellende is er hoop. Het boek had niet op een beter moment kunnen verschijnen. Ook de vluchtelingenproblematiek in heel Europa vraagt heden andere oplossingen dan vooroordelen en achterklap.
Wat een meesterlijke parabel!
Men leze!
Janneke Holwarda is ook trainer en actrice, naast auteur. Ze debuteerde in 2010 met Zeesteen. De roman werd genomineerd voor de Academica Literatuurprijs 2011 en de Vrouw & Kultuurprijs 2013. ECI bekroonde het boek in 2011 in de reeks Lezers van Nu. Maan op de heenweg verscheen in 2013 en was haar tweede roman.
ISBN 9789460682445 | Paperback | 349 pagina's | Uitgeverij Marmer | september 2015
© Karel Wasch, 14 december 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer: