Jan Willem Smeets
IJsberen in de woestijn
Dit boek is een onvervalste liefdesgeschiedenis, die begint met een briefje op een prikbord op de universiteit;
Gijs Aveleer, promovendus (v), taalwetenschappen (arabistiek) zoekt ±15 juli een lift naar Zuid Spanje. Vergoeding reiskosten nader overeen te komen.
Frank Maresz, docent en onderzoeker in de moleculaire genetica, werkzaam op de universiteit waar het briefje hangt, gaat toevallig in die periode een oude vriend in Spanje bezoeken en neemt contact op met Gijs. Hij heeft een huwelijk en een paar losse relaties achter de rug en is tot de conclusie gekomen dat hij zich niet meer wil binden en in de liefde niets meer wil aangaan wat langer dan een maand duurt of verwachtingen kan wekken.
Hij verzekert Gijs, officiële roepnaam Gwyneth, dan ook dat ze niets van hem te vrezen heeft onderweg en belooft plechtig dat hij zijn handen thuis zal houden. Wel is hij vanaf het begin gefascineerd door de twintig jaar jongere, uiterst principiële en consciëntieuze Gijs, die de nijging heeft zich alsmaar voor zichzelf te verontschuldigen en hem er vanaf het begint voor waarschuwt dat er donkere en neurotische kanten aan haar zijn, waar hij en iedereen het beste maar ver vandaan kan blijven.
Gijs blijkt uit een uiterst streng Christelijk milieu te komen, waar ze zich weliswaar van heeft losgemaakt, maar God kijkt nog altijd mee over haar schouder en in haar hoofd dreigen hel en verdoemenis nog regelmatig. Ze gelooft niet meer, maar is naar eigen zeggen “ietsist”. Frank daarentegen is tot in het diepst van zijn ziel atheïstisch en doet zelfs onderzoek naar een gen dat mensen gevoelig maakt voor geloof. Gijs is uitermate septisch over zijn werk, vooral over de consequenties daarvan.
Wat ga je doen met die kennis, ga je mensen op hoge posten uitsluiten van belangrijke functies omdat ze in jouw ogen beïnvloedbaar zijn voor hogere machten?
Frank heeft een totaal andere achtergrond, hij komt uit een kunstenaarsmilieu. Zijn vader was een mislukt schilder uit de Cobra-traditie, zijn moeder naar zijn zeggen een nymfomane alcoholist. Beiden leven niet meer. Ook hij heeft zich los gemaakt van zijn wortels, maar hij blijft behept met de angst om te worden als zij.
Hoe sterk zijn genen en in hoeverre heb je een eigen keus in het leven om te worden wie je bent? Zijn angst om zich te binden lijkt alles met die andere angst te maken te hebben. Gespreksstof genoeg dus, zo onderweg naar Spanje. Frank biedt haar dan ook aan de terugreis samen te doen en nodigt haar uit om dan ook nog een paar dagen bij zijn vriend in Zuid Spanje te komen logeren en daar aan haar proefschrift te werken. Na lang aarzelen, stemt Gijs toe en ontheft hem daar uiteindelijk van zijn belofte om zijn handen thuis te houden.
Thuis in Amsterdam houden ze contact en uiteindelijk trekt Gijs, min of meer door omstandigheden, bij hem in om tijd en rust te hebben haar proefschrift af te maken. Er zijn verwikkelingen in haar familie ontstaan waardoor ze zich steeds minder veilig voelt in haar eigen huis. Haar angsten en neuroses komen daardoor steeds meer aan de oppervlakte en ook de verschillen in benadering van problemen tussen hun beide. Toch hebben ze het goed samen, al blijkt achteraf dat in hun beider hoofden tegenovergestelde dingen gebeurde.
Alles wordt vanuit het perspectief van Frank verteld en hij komt meer en meer, deels als het al te laat is, tot de ontdekking dat deze liefde anders is en dat hij er deze keer wél voor gaan wil. De tragiek van dit verhaal zit er in dat hij dat niet communiceert. Hij moedigt Gijs juist aan een periode naar het buitenland te gaan, terwijl hij haar in zijn hart het liefst bij zich in de buurt wil houden. Zij op haar beurt ziet dat als een bevestiging van haar vermoedens; zie je wel, hij wil zich niet binden, hij wil haar kwijt. Het was niet meer dan een toevallige samenloop van omstandigheden waardoor ze in zijn huis en bed is terecht gekomen. Beiden hebben geen enkel vermoeden van de werkelijkheid in het hoofd van de ander.
Behalve over de liefde gaat dit boek dus ook over communicatie, over overgave, over eerlijkheid. En over of je echt een keuze hebt in dit leven om te zijn wie je bent of dat je bepaalt bent door de genen die je hebt meegekregen. Zijn stellige atheïsme en visie op het leven die voorkomt uit zijn jeugd en opvoeding en de genen van zijn ouders staan lijnrecht tegenover haar wankelmoedig ietsisme en haar oneindig schuldbesef en moreel kompas, die weer voorkomt uit háár jeugd en genen. Haar opvattingen over verplichten en schuld lijken soms zo van een andere herkomst dat hij zich vaak afvraagt of ze het wel over dezelfde dingen hebben. Zij verwijt het op haar beurt regelmatig dat hij door zijn atheïstische opvoeding geen enkel verantwoordelijkheidsbesef en morele verplichtingen heeft.
Is die kloof te overbruggen?
Jan Willem Smeets kan prachtig stilistisch schrijven en zet zijn personages en hun achtergronden beelden neer. Ondanks dat het een verhaal over de liefde is, weet hij klefheid en clichés te vermijden.
Een boek dat meer aandacht verdient dan het volgens mij tot nu toe heeft gekregen!
ISBN 9789046818688 | Paperback | 253 pagina's | Nieuw Amsterdam | mei 2015
© Wil, 22 juli 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
