De kleine keizer
Jan van der Mast

Gerrit Keizer (1874-1946) was een dwerg, alles aan zijn lichaam was wel in de juiste proporties, hij was alleen klein. Wilma Keizer, de vrouw van de schrijver, is familie van deze Gerrit Keizer, zijn broer was haar opa. Dit was voor Jan van der Mast de aanleiding om te proberen meer over het leven van deze 'kleine keizer' te weten te komen. Er was niet voldoende materiaal voor een biografie daarom is besloten het verhaal als roman te schrijven. Doordat Jan van der Mast Gerrit zelf zijn verhaal laat vertellen is het toch een persoonlijk relaas geworden over deze bijzondere man.

Gerrit heeft een normale lengte als hij geboren wordt in het Friese plaatsje Ouwe-Syl. Maar na tien maanden blijkt dat zijn groei gestopt is. Gerrit is zal niet groter worden dan 80 centimeter. Dankzij deze geringe lengte zorgt hij mede voor het inkomen van het gezin Keizer door zich vanaf zijn zesde jaar elke zomer op kermissen tentoon te stellen als een 'zeldzaam natuurwonder'. Zijn moeder (mim) beschermt en verzorgt hem zo veel mogelijk. Het kermisleven bevalt Gerrit helemaal niet. Hij zou het liefst als zanger optreden maar naar zijn wensen wordt niet geluisterd. In 1888 als Gerrit veertien is, zoekt Laszlo Karbaszi, een Hongaarse man, hem op. Twee jaar daarvoor hebben ze elkaar kort gesproken in Amsterdam, waar Gerrit was  te bezichtigen in het Paleis voor Volksvlijt.

Laszlo is de man die hem prachtige verhalen vertelt over Amerika, over de daar al veelgebruikte gloeilamp en Tom Thumb, de kleinste man van de wereld, die het daar ver geschopt heeft. Tom Thumb was een dwerg als hij, die zelfs een villa met zestien kamers en een zwembad bezat.
Laszlo vertelt dat circussen in Amerika per trein reizen en elke artiest zijn eigen wagon heeft. Naast hun optreden hoefden zij verder niets te doen, de tent werd op en af gebroken door werklui.
Gerrit ziet vanaf die tijd Amerika als het land waar hij zijn dromen waar zal kunnen maken. Hij zal daar kunnen zingen, dansen, alles wat hij maar wil en veel geld verdienen. Een eigen huis met zwembad hebben... Hij zou het hele gezin Keizer over kunnen laten komen en de armoede zou voorbij zijn. (Drie jaar geleden was hait plotseling gestorven en vanaf die tijd was er nauwelijks een inkomen. De kerk weigerde hulp vanwege Gerrits 'losbandige' kermiswerk.) Laszlo probeert Gerrit aldus te overtuigen:

'Jij moet kiezen: wil je een bezienswaardigheid blijven of wil je artiest worden? De draaimolen of Broadway? That's the question!'
'Maar..'.
'Ik weet zeker dat jij succes zult hebben. De Amerikanen zullen boven op je duiken en je van top tot teen besnuffelen als speurhonden. Maar na die grondige verkenning zullen ze van je houden, daar ben ik van overtuigd, zowaar mijn naam Laszlo Karbaszi is. Laten we samen naar Amerika gaan, jij en ik! Jij hebt het talent, ik heb de contacten. En ik verzeker je, Gerrit, klein zijn in Amerika is bijzonder lucratief.' Met zijn rollende duim en vingers maakte hij het bekende geldgebaar.'

Natuurlijk wil Gerrit naar Amerika maar mim wil er niets van horen. Gerrit gaat toch, stiekem, met Laszlo naar 'de nieuwe wereld'. Zijn moeder weet van niets. Natuurlijk waren de praatjes van Laszlo mooier dan de werkelijkheid. Gerrit staat tentoongesteld in het Dime Museum in New York. Hij staat daar al tien weken en vindt het verschrikkelijk en schrijft dat ook naar huis. Hij kwijnt weg in dat museum. Maar dan blijkt Laszlo toch niet zo onbetrouwbaar, hij heeft een circusoptreden bij het King & Franklin Circus geregeld en het leven daar is precies zoals hij in Ouwe-Sys verteld had.  Gerrit treedt op als vlinder in het nummer Butterfly met de clown Fred Aymar en als 'vervelend insect' bij de act van de gespierde zwaarlijvige Signor Dodretti.

En dan, op een dag,  zit mim op de tribune! Ze komt hem halen! Laszlo probeert haar over te halen Gerrit te laten blijven, hij heeft een auditie bij de grote P.T. Barnum van Barnum & Baily geregeld! Maar mim wil er niets van weten. Al had Laszlo met de Amerikaanse president een afspraak geregeld. Gerrit gaat met haar terug naar Ouwe-Syl.
Maar mim heeft op haar reis naar Amerika ook niet stil gezeten. Eenmaal thuis bevalt ze van een zoon, Hendrik. Wie de vader is komen ze nooit te weten.  Laszlo blijft wel de impresario van Gerrit en deze boekt na zijn Amerika avontuur het ene succes na het andere. Als Prince Mignon – The Smallest Man in the World – heeft hij veel succes in Parijs, Londen, Berlijn en als Gerrit 19 jaar is volgt het plan om op te treden op de Worl Fair in Chicago. Mim en vriend Hendrikus Bos, de aanstaande man van Taetske, de zus van Gerrit, gaan mee. Mim geniet, maar de plannen voor het optreden mislukken totaal. Ze keren terug naar Friesland en Gerrit gaat daar het woord Gods verkondigen, nu als ‘de kleinste prediker ter wereld’.

Dit is heel in het kort het verhaal over De kleine keizer. In het boek beleeft deze markante man veel meer. Het 'Amerika avontuur' wordt in het boek wel het meest belicht maar het leven van Gerrit neemt ook daarna nog enkele onverwachte wendingen. Er staan diverse foto's van Gerrit afgebeeld, natuurlijk van Gerrit en mim, maar ook de presentatiefoto's van Gerrit als 'living curiosity', van Gerrit die bijna een spagaat maakt om aan te tonen hoe lening hij was. Een foto Gerrit, mim en Hendrikus Bos enz. Op de cover staat een mooie foto van Gerrit staande op de hand van een 'reus'.
Jan van der Mast heeft een geloofwaardig portret van Gerrit weten neer te zetten. Hij heeft zich goed ingeleefd in deze kleine man.
Het is een zeer prettig leesbaar en soms vermakelijk verhaal geworden. Grote klasse!

Klik voor een filmpje over de kleine Keizer op deze YouTube-link: http://www.youtube.com/embed/DCKTtWt2ozQ

ISBN 9789046812167 | Paperback | 288 pagina's | Nieuw Amsterdam | april 2012

© Dettie, 22 april 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer: