Henk van Woerden
Ultramarijn
Aysel en Joakim delen een geheim, dat, als het uitkomt, hun vader ertoe brengt halsoverkop met Aysel naar Europa te vertrekken. Joakim (met zijn moeder) blijft radeloos achter. De rest van zijn leven zal hij een dolende en zoekende ziel blijven. Ook Aysel is niet gelukkig in Duitsland: ze trouwt, krijgt een dochter (Özlem=verlangen, heimwee, weemoed) en begint een eethuisje. Joakim wordt een beroemde luitspeler. Aysel kwijnt helemaal weg in Duitsland, Özlem raakt losgeslagen en wordt prostituee in Amsterdam. Tijdens een vakantiereisje naar het land van haar moeder bloeit ze op en heeft ze het gevoel hier meer thuis te zijn. Bij toeval ontmoeten Özlem en Joakim elkaar, zonder de familieband te kennen. Ze voelen zich op een onverklaarbare wijze tot elkaar aangetrokken. Het dolen is over voor Joakim en als Özlem ontdekt hoe het in werkelijkheid zit met de familiebanden, zwijgt ze, om goed voor hem te kunnen zorgen tijdens zijn laatste levensjaren.
Clara Strijbosch schrijft in de Volkskrant: Utramarijn is het boek van de dingen en de mensen die tussen twee gebieden hangen en daarmee dubbel zijn: de immigranten en bannelingen die in hun moederland en in hun nieuwe land niet thuis zijn èn in beide voor een deel geworteld, de mensen die man en vrouw zijn, van mannen en vrouwen houden en daarmee een dubbele sexualiteit bezitten, de verboden liefde die afstotend en aantrekkelijk is, de klanken die kleuren worden. Henk van Woerdens werkelijkheid is veelvormig. In de glijdende toonschalen van de makáms die Joakim op zijn luit speelt, liggen de tussentonen, tussen de kleuren ochtendblauw en nachtblauw alle mogelijke schakeringen, van het lichte azuur tot het diepe ultramarijn, de kleur van “over zee”.
www.volkskrant.nl.
Ook het lezen van dit boek voelde heel dubbel voor mij. Enerzijds was daar de bijzonder beeldende en poëtische taal. Henk van Woerden gebruikt niet veel, maar zeer juist gekozen woorden om stemmingen, landschappen, kleuren en zelfs muziek tot leven te brengen. De opgeroepen werkelijkheid wordt haast tastbaar. Anderzijds gebeuren er gruwelijke, nare, weinig poëtische zaken. Het contrast met de taal waarin ze beschreven worden schept verwarring. Dat moet ook de bedoeling zijn geweest van Van Woerden: niet alles is zo zwart-wit als de Westerling het graag ziet. Nergens is sprake van een veroordeling. Of het moest zijn, dat er hier en daar een westerling voorbijkomt in het verhaal die duidelijk niets begrijpt van de bijzondere en rijke cultuur van de landen rond de Middellandse Zee.
Het boek heeft een mythische dimensie die voor kenners van de Klassieken en het culturele erfgoed in de landen rond de Middellandse Zeeland vast nog meer schatten verborgen houdt, dan ik er in kon herkennen. Daardoor en door het ontbreken van een expliciete moraal is het een bijzonder, onhollands verhaal geworden, dat nog lang door je hoofd blijft spoken.
ISBN 9789057593260 | Hardcover | 299 pagina's | Uitgeverij Podium | 2005
© Jannie Trouwborst, juli 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Ultramarijn
Héél plat gezegd, broer doet het met zus, broer heeft ook seksuele relaties met mannen, zus krijgt kind van broer, wat broer niet weet, en uiteindelijk krijgen vader en kind een relatie. Kind ontdekt het, zegt niets en houdt de relatie in stand maar dan zonder seks. En dit is echt heel plat gezegd maar is wel het eigenlijke verhaal. Vanuit deze invalshoek denk je, het is geen goed boek, het verhaal hangt te veel van toevalligheden in elkaar. Het is te makkelijk, te ver gezocht...
Waarom dan die worsteling?
Omdat er ook prachtige stukken in staan, vooral het gedeelte over muziek wordt zo geschreven dat je het bijna hoort. Broer krijgt les van een meastro en die vertelt over de essentie van muziek, niet alleen noten, niet alleen de techniek maar denken in kleuren, zo spelen dat je totaal een bent met wát je speelt.
Deze oude maestro draagt het verhaal. Is als een rode draad terug te vinden in het gedachtegoed van broer/vader. Dochter wordt door zijn muziek getrokken naar haar vader, (ze weet dan nog niet dat het haar vader is) zij begrijpt de muziek onmiddellijk.
Vader is inmiddels een excentrieke, onrustige oude man geworden, die altijd is blijven verlangen naar zijn grote liefde, zijn zus. In de dochter herkent hij zijn zus, ze lijkt op haar, en daarom vat hij een liefde voor haar op en zij op haar beurt komt ook tot rust bij deze man. Aanvankelijk weten ze dus niets van hun familierelatie, er is gewoon een enorme wederzijdse aantrekkingskracht. In het midden blijft ook of vader werkelijk onwetend is en blijft. Is hij wel op de hoogte geweest, dan wisten ze tegenover elkaar uitstekend de schijn op te houden.
Beiden hebben een uitzonderlijk leven geleid, beiden houden ze van de muziek die vader speelt, beiden voelen ze elkaar haarfijn aan en dit wordt zo beschreven dat je eigenlijk de hele situatie, inclusief liefdesrelatie, niet vreemd vindt, het accepteert.
Maar toch blijft die twijfel, is het werkelijk goed? Er zitten enorme gaten in het verhaal. Er worden grote sprongen in de tijd gemaakt. Waarom moet de biseksualiteit van vader genoemd worden? Als indicatie van zijn onrust? Hoe komt die dochter ineens in dat plaatsje terecht? Waarom dát plaatsje? De kennismaking van dochter met de muziek van vader en de latere ontmoeting met vader is erg (te) makkelijk. Het hele boek hangt van literaire pieken én dalen in elkaar. De worsteling met dit boek zal nog wel even voortduren...
Maakt die worsteling het misschien tot een goed boek juist omdat je die worsteling hebt?
ISBN 9057593262 | Hardcover | 299 pagina's | Uitgeverij Podium | 2005
© Dettie, juli 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer: