Fabrice Humbert
De oorsprong van geweld
Een zoektocht: gaat het inderdaad om de oorsprong van het geweld, of ligt er een meer persoonlijke reden te grondslag aan het onderzoek dat de verteller, leraar Frans aan een Frans-Duitse school, ons gaat voorschotelen?
De aanleiding is een foto die de man ziet als hij met de leerlingen van zijn school Buchenwald bezoekt, overigens na een onderdompeling in de cultuurhistorie van Weimar een schokkende belevenis. Op de foto in kwestie ziet hij een paar SS’ers, met op de achtergrond een gevangene. En die man op de achtergrond lijkt sprekend op zijn vader… Natuurlijk confronteert hij zijn vader met dit feit, en als diens reactie nogal lauw is, gaat hij zelf maar op onderzoek uit. Toch heeft hij het gevoel dat zijn vader meer weet, en ook zijn grootvader laat niet het achterste van zijn tong zien.
Terwijl hij ontdekt dat er een complexe familiegeschiedenis achter zit, houdt hij zich ook bezig met de vraag wat die nazi’s bezielde.
Als lezer ben je nu eens deelgenoot van die familieperikelen en nog meer persoonlijke besognes, om even later in een essayachtige stuk tekst te verzeilen, waarin de vraag wordt gesteld wat ‘Kwaad’ behelst. Gezien de reis naar Buchenwald richt hij zich daarbij op de tweede wereldoorlog.
‘De concentratiekampen zijn de tot werkelijkheid gemaakte hel omdat in de verschrikkelijke vermenging van een ijzeren orde en de afgrijselijke menselijke driften alles zichtbaar werd op aarde wat eeuwenlang vorm kreeg in aan de verbeeldingskracht ontsproten beelden. De kampen zijn de Mens.’
Onze verteller wil wéten: ‘Ik kan dan wel uit alle macht streven naar een nauwkeurige voorstelling van zaken, ik heb niets ondervonden van wat u hebt meegemaakt. Ik vertegenwoordig de derde generatie. Wij proberen niet eens het verhaal van onze vaders te begrijpen, maar dat van onze grootvaders.’
Maar zijn grootvader reageert: ‘Ik vraag je niet om niet te weten, maar om te weten en te laten rusten, wat niet hetzelfde is. Je moet altijd weten, dat ben ik met je eens, de waarheid is essentieel, maar ze moet ook vergeten worden, dat weet ik, dat weet ik zeker.’
De waarheid…wat is die waarheid? Als hij denkt eindelijk een begin van begrip gevonden te hebben, zet het verhaal van een ander alles weer op zijn kop.
Een veelomvattend boek, zelfs al gaat het eigenlijk maar om dat ene thema.
Misschien is het voor de leesbaarheid, zodat meer lezers dit boek zullen lezen: het geheel is opgebouwd om een liefdesgeschiedenis, een ménage à trois. Dat werkt inderdaad prettig en tegelijk stoort het af en toe. Er zitten hele stukken in die zoveel meer thuishoren in een ‘gewone’ roman, dat je uit het oog zou verliezen dat je iets belangrijkers aan het lezen bent. Was het immers niet de bedoeling van Fabrice Humbert zijn lezer aan het denken te zetten?
Bekroond met de Prix Orange du Livre, de Prix Littéraire des Grandes Ecoles en de Prix Renaudot Poche.
ISBN 9789045020556 | Paperback | 333 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | mei 2012
Verteeld uit het Frans door Marianne Kaas
© Marjo, 22 januari 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
