La part de l’autre
Eric-E. Schmitt

 Twee verhalen voor de prijs van één. En toch ergens ook één verhaal. Een wereld naast de wereld hoe die had kunnen zijn. En een titel als essentie, een essentie die in beide verhalen, beide werelden naar voren komt. Een leven leef je niet alleen. Je leven, het leven van miljoenen anderen ook, wordt bepaald door beslissingen die soms buiten jou om gaan. Je bent wat anderen van je vinden. Je kan jezelf anders vinden en dus in je eigen ogen anders zijn, maar de mening en de beslissing van de mensen rondom je, dichtbij of veraf, bepalen evengoed wat en wie je bent. Het is een griezelige en een geruststellende gedachte tegelijkertijd.

“Adolf Hitler: recalé” (“Adolf Hitler: niet geslaagd”)
“Adolf Hitler: admis” (“Adolf Hitler: geslaagd”)

Vertrekpunt van dit dubbele verhaal: Adolf Hitler nam deel aan het toelatingsexamen voor de kunstacademie in Wenen. Wat als hij geslaagd was, hoe zou de geschiedenis er dan hebben uitgezien?

Het boek wordt opgebouwd uit die twee parallelle verhalen. Stukje bij beetje, met mondjesmaat, netjes uit elkaar gehouden door een paar sterretjes tussen de verschillende stukken tekst. Het verhaal van Hitler zoals we het misschien nog niet kennen en toch ook allemaal maar al te goed kennen, de ambitie, de gruwel die eruit voortkwam. Ze komen maar naar het einde van het boek toe op de proppen.

Eerst zien we hem in beeld als de ontgoochelde student, die er heilig van overtuigd was een echte artiest te zijn en niet als dusdanig erkend wordt door de bevoegde instanties. Hoe de kiemen daar worden gelegd, het antisemitisme dat hij eerst niet begreep bij de filosofen die hij zo adoreerde. Het antisemitisme dat hij eerst zo verachtelijk vindt. Dan de oorlog, de eerste wereldoorlog, waar hij als het ware opleeft. Hoe een toevallige samenloop van omstandigheden dergelijk monsterlijk genie kon creëren. Nergens wordt hij echter goedgepraat. Het is geen objectief feitenverslag, de stukken over Hitler zoals wij hem kennen uit de geschiedenis, Schmit graaft uitgebreid in de psyche van die mens, van die man, zonder misschien ook maar enigszins te weten of hij op het juiste spoor zit. Het had echter gekund, het is allemaal heel plausibel, genuanceerd en gruwelijk tegelijkertijd.

Aan de andere kant, afwisselend, het verhaal van de Hitler die slaagde voor het toelatingsexamen aan de kunstacademie. Hitler die in dat verhaal voornamelijk Adolf H. wordt genoemd, een man die we nooit gekend hebben omdat hij nooit heeft bestaan. Een man zoals hij had kúnnen zijn. Die op een andere manier de geschiedenisboeken gehaald zou hebben, als belangrijke naam binnen de surrealistische beweging. Op wie de eerste wereldoorlog ook een vreselijke invloed had, die oorlog waarin hij een van zijn beste vrienden kwijtraakte en die van hem de kunstenaar zou maken waar lange tijd enkel een technicus had gesluimerd.
Het concept van dit boek vond ik al subliem. De uitwerking ervan verloopt soepel. Schmitt kan vertellen als de beste, en dat merk je ook. Nergens ongeloofwaardig, nergens bij het haar gegrepen. Een boek om lekker weg te lezen en toch even bij stil te staan…

ISBN 2253155373 | Paperback | 503 pagina's | Hachette | januari 2003

© Elvira, januari 2006

Lees de reacties op het forum en/of reageer: