Chris Frith
Ons brein
hoe de hersenen het verstand te boven gaan
Chris Frith is emeritus professor neuropsychologie aan het Londense University College. Een eerbiedwaardige functie, zo lijkt mij, maar hij begint dit boek met de conclusie dat psychologen aan de onderste trede van de wetenschappelijke wereld staan. Psychologie wordt gezien als een zachte wetenschap waarmee je weinig bewondering oogst, en waar volgens hem, op feestjes op wordt neergekeken. Hij houdt in dit boek dan ook op een denkbeeldig feestje een heel betoog tegen een zogenaamde professor Engels, die hij terugkerend probeert te overtuigen van het belang van zijn vak en de interessante materie die hij onderzoekt. Een handig gekozen stijlmiddel, omdat hij op deze manier moeilijke materie terugbrengt tot het niveau dat ook wij, gewone stervelingen, op feestjes zouden kunnen begrijpen.
Alles wat we weten, weten we via ons brein. We dénken dat we rechtstreeks via onze geest in contact staan met de echte fysieke wereld, maar Chris Frith betoogt dat dat een illusie is. Ons brein verbergt alle beslissingen die het neemt voor ons en geeft ons zo de illusie dat we rechtstreeks in contact staan met de fysieke wereld. We denken dat alles wat we zien exact overeen komt met de werkelijkheid, maar vaker dan we weten vult ons brein zelf dingen in, met de kennis die het in het verleden al heeft opgedaan. Ons brein houdt ons dus regelmatig voor de gek. Iedereen kent wel de tekeningen van bijvoorbeeld Escher waarin we de dingen anders zien dan ze zijn.
Bovendien doet ons brein veel meer dan wij in de gaten hebben, we dénken dat we nú het besluit nemen om een glas te pakken, of een appel te plukken, maar in ons brein zijn allang de voorbereidingen in gang gezet om te bedenken welke vorm onze hand dan aan moet nemen voor die handeling, of welke vorm als we toch zouden besluiten de kleinere appel daar in de buurt te plukken. Wij zijn ons nauwelijks bewust van alle complexe processen die onze hersens voortdurend moeten maken.
Een grappig voorbeeld van het feit dat je brein al dingen voorbereidt zonder dat je het zelf al in de gaten hebt is kietelen. Je kunt jezelf niet kietelen, je kunt alleen maar door anderen gekieteld worden. Op het moment dat je jezelf wilt kietelen geeft je brein al aan het betreffend gebied door waar je gekieteld zult worden, en zet je jezelf schrap. Als een ander je kietelt weet je niet waar en wanneer dat gaat gebeuren, en kan het brein de boodschap niet doorgeven. T
ot voor kort waren dit soort processen niet aan te tonen, maar sinds de komst van de MRI scan en de Pet scan kunnen we zien welk gedeelte in de hersenen op welk moment actief is, en sinds die tijd is het hersenonderzoek in een stroomversnelling gekomen. Zo toont onderzoek aan dat als je je inbeeldt dat je in je gedachten links een straat in gaat het hersengebied wat ook actief zou worden als je dat echt zou doen, reageert. Op deze manier kun je, tot op zekere hoogte, dus in een scanner zien waar of aan welke handeling iemand denkt.
De grootste illusie die ons brein ons voorschotelt, is dat wij denken dat het eigenlijk allemaal vanzelf gaat. Wij hebben geen flauw idee welke processen er aan onze acties vooraf gaan. Wij denken dat we beslissen op het moment dat we besluiten te gaan handelen, terwijl er in werkelijkheid in ons brein al allerlei acties ondernomen zijn, zodat wij tot onze daad over kunnen gaan. Wij dénken dan ook dat we de wereld moeiteloos waarnemen, terwijl in ons brein een non-stop proces aan de gang is van voorspellen, updaten, een inschatting maken uit eerdere situaties, inschattingsfouten van vorige situaties verbeteren, en verwachtingen van wat we dénken te gaan zien. Ons brein bouwt constant modellen van de wereld en wijzigt die voortdurend op basis van de signalen die onze zintuigen bereiken. Eigenlijk nemen we dus de modellen waar die ons brein van de wereld heeft, en dus niet de wereld zelf, al voelt dat voor ons hetzelfde.
Het leuke van dit boek is dat het op twee niveaus gelezen kan worden, het zal zeer interessante materie bevatten voor mensen met verstand van zaken, maar tegelijkertijd is het toegankelijk gemaakt voor leken zoals ik. Mijn bewondering voor dat ingenieuze brein van ons nam dan ook per bladzijde toe. Af en toe ging het alsnog mijn pet iets te boven, maar in zijn algemeenheid was het zeer goed te volgen, en zéér interessant om te lezen.
ISBN 9789064458033 | Paperback | 263 pagina's | EPO Uitgeverij | mei 2011
Uit het Engels vertaald door Nancy Seghers
© Willeke, 30 maart 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
