Ilja Leonard Pfeijffer
Hoe word ik een beroemd schrijver?
Ilja Leonard Pfeijffer
Dit boek heb ik al een flinke tijd in huis en ik heb het inmiddels wel drie, vier keer gelezen. Elke keer vermaak ik me uitstekend met de artikelen van Pfeijffer. Maar een recensie schrijven stelde ik steeds maar uit, hoe kun je in hemelsnaam zijn woorden weergeven, de man heeft een heel eigen taalgebruik, humor en visie. Onderstaand een poging.
In 2011 schreef Ilja Leonard Pfeijffer in nrc.next een half jaar lang een bondig stuk over het schrijverschap. Deze verhalen - uitgebreider dan de krantenversie en vermeerderd met vele stukken die speciaal voor dit boek werden geschreven - zijn samengebracht in dit boek. De zeventig artikelen hebben titels als; Waarom schrijf ik eigenlijk? Hoe schrijf je een natuurbeschrijving? Gebruik je hoofdletters en interpunctie in gedichten? Wat is de rol van de redacteur? Hoe ga je om met kritiek? Wie is Arjan Peters? Hoe schrijf je een bestseller? Zijn alle schrijvers alcoholisten? Wat is belangrijker, vorm of inhoud? Wat is intertekstualiteit en wat is het verschil met plagiaat?
Het moge duidelijk zijn, niet alle teksten zijn even serieus maar evengoed wel zeer aangenaam om te lezen. Pfeijffer plaagt, daagt uit, is soms venijnig, scherp, humoristisch, bloedserieus. Hij neemt zijn vak zeker serieus en elke (aankomende) schrijver zal iets van zijn gading in de teksten vinden waar hij verder mee kan.
Op de vraag Hoe schrijf je een roman? antwoordt hij: 'Het op één na moeilijkste aan het schrijven van een roman is eraan beginnen. En het moeilijkste is het vol te houden door er elke dag opnieuw weer aan te beginnen.'
De meeste amateur- of aspirant-schrijvers denken dat het hoort om een kant-en-klaar verhaal in je hoofd te hebben en dat verhaal moet ook nog eens je eigen verhaal zijn, ze hebben zoveel meegemaakt... Niets is minder waar. Vervolgens legt Pfeijffer uitstekend uit wat het verschil is tussen een roman en een verhaal opschrijven zoals het is gebeurd. De structuur, de vorm, het belang van het verhaal etc. Alles doet er toe. Op basis van hetzelfde levensverhaal zijn minstens tien totaal verschillende romans te schrijven, afhankelijk van de beslissingen die je neemt over de structuur. En die beslissingen moet je nemen. Anders wordt het een boekje over je oma in plaats van een roman.
Vervolgens vertelt hij hoe dat in de praktijk in zijn werk gaat. De een maakt schema's en ontwerpt als het ware de hele roman voordat begonnen wordt met schrijven. De ander begint met een idee en al schrijvend ontvouwt zich het verhaal. Beiden hebben voor- en nadelen.
Uit deze korte serie die begint met Hoe schrijf je...? heb ik eveneens erg genoten van het artikel Hoe schrijf je een feuilleton? Vooral omdat de feuilleton nagenoeg verdwenen is maar ook om de interessante manier van vertellen van Pfeijffer.
Hij zegt daarover 'Het feuilleton is zó'n ouderwets genre dat je bijna moet uitleggen wat het is. Een feuilleton is een literair vervolgverhaal." Vroeger werd de feuilleton veel gebruikt om lezers te binden. Hoe spannender het verhaal hoe nieuwsgieriger naar het vervolg, hoe meer het dag- of weekblad verkocht werd.
Volgens Pfeijffer is een goede feuilleton schrijven enorm moeilijk omdat het veel aspecten in zich moet hebben. Elke afzonderlijke aflevering moet in zekere zin afgerond zijn en te begrijpen voor iemand die de vorige aflevering gemist heeft. En tegelijkertijd moet het ergens naartoe gaan. De trouwe lezer van de feuilleton moet niet afhaken en de incidentele lezer moet je prikkelen en proberen te bekeren tot een trouwe lezer. Een niet geringe opgave. Pfeijffer legt dit mooi uit.
Vermakelijk scherp en ironisch is het stuk Wat is literaire non-fictie? 'Wat nu literaire non-fictie heet, heette vroeger populair-wetenschappelijk. maar dat klinkt natuurlijk veel te populair en veel te wetenschappelijk. Het etiket 'non-fictie' betekent dat de auteur en prat op gaat dat hij niets uit zijn duim heeft gezogen en het etiket 'literair' betekent niets meer dan dat de uitgeverij wil benadrukken dat het toch leuk is om te lezen en niet misstaat in zijn literaire fonds.'
Ook het artikel Wie is Arjan Peters? is op dezelfde ironische manier geschreven. 'Wat ik vooral zo aan hem bewonder is dat hij zichzelf in zijn beschouwingen niet negeert, nee, integendeel: zijn eigen connecties en belangen staan centraal in elk suk dat hij schrijft. Daar is moed voor nodig. Hetgeeft blijk van betrokkenheid om als redacteur van Tirade het concurrerende blad De Revisoir met de grond gelijk te maken. een integere journalist zou de bespreking van een concurrerend blad aan een collega overlaten. Maar Arjan Peters begrijpt dat zulke integriteit een vorm van lafheid is.' etc.
Het allerbeste artikel in dit boek is naar mijn mening 'Wat is belangrijker, vorm of inhoud?' In glashelder, bloedserieuze taal vertelt Pfeijffer waarom vorm altijd belangrijker is dan inhoud. Als je dit stuk gelezen hebt twijfel je daar ook nooit meer aan. Pfeijffer begint zijn verhaal met een verwijzing naar een essay van de filosoof Ger Groot met de titel 'Geef de lezer zijn roman terug' dat verscheen in de Groene Amsterdammer van 11 oktober 2003. 'Groot pleit voor een emancipatie van de ouderwetse, naïeve manier van lezen, waarbij je je laat meeslepen door het verhaal zonder hierin gehinderd te worden door vernuftige literaire procedés die de aandacht op zichzelf richten, en voor een herwaardering van literatuur die zich leent voor een dergelijke manier van lezen. [...] onze exclusieve aandacht voor literaire vorm heeft ons plezier in lezen vergalt.[...]
Kortweg Groot zegt dat mensen genieten van de roman, thriller, een verhaal of detective, omdat zij daar het leven in weerspiegeld zien en bovendien nog wat leren uit dat wat zij gelezen hebben. De inhoud doet er dus toe, niet de vorm. Die obsessie voor vorm haalt het plezier in lezen weg. En dan volgt het adembenemende, bevlogen betoog van Pfeijffer over waarom de vorm juist wél zo belangrijk is. Pfeijffer haalt in glasheldere bewoordingen alle beweringen van Groot onderuit. Je weet dan voor eens en altijd waarom de vorm en uitsluitend de vorm belangrijk is.
Iedereen zou dit stuk moeten lezen dan was die discussie voor eeuwig gesloten.
Fantastisch boek dat ik voorlopig nog niet uit heb.
ISBN 9789029579223 | Paperback | 216 pagina's | De Arbeiderspers | februari 2012
© Dettie, 04 juli 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
