Reimar Schefold
Wees goed voor je ziel
Reimar Schefold
“Van buiten was er niets aan te zien, maar toen ik de kist opendeed, wemelde binnenin alles van de termieten!” (citaat van blz. 273-274)
Het had weinig gescheeld of het boek Wees goed voor je ziel was er nooit gekomen, omdat alle aantekeningen, schriften en dagboeken van Reimar Schefold door termieten zouden zijn opgeknaagd. Gelukkig voor ons zaten de termieten in zijn kisten met gereedschap en niet in de kist met al het schrijfwerk, waarop Schefold zijn manuscript Sei gut zu deiner Seele heeft gebaseerd en dat door David Orthel in het Nederlands is vertaald. Het manuscript heeft betrekking op de twee jaren (1967-1969) dat Schefold verbleef bij de Sakuddei, een geïsoleerde stam op de Mentawai-eilanden voor de kust van Sumatra. De titel van het boek verwijst naar de zienswijze van de Sakuddei op de ziel. De ziel wil voortdurend via de fontanel de mens verlaten om op zoek te gaan naar de voorouders, een eufemisme voor de dood. Als je echter goed bent voor je ziel, dan zal de ziel graag bij je blijven en zal je een lang leven hebben. Als je Reimar Schefold hierover zelf wilt zien of horen spreken, dan kan dit via Boeken VPRO en De Avonden.
Op mijn 45ste , nu 5 jaar geleden, heb ik besloten om alsnog aan de Open Universiteit van Amsterdam Culturele Antropologie te gaan studeren. Een onderdeel van deze studie was het lezen van een aantal klassieke etnografische werken, zoals The Nuer van Evans-Pritchard, Argonauts of the Western Pacific van Bronislaw Malinowski en, ik zou bijna zeggen uiteraard, Coming of age in Samoa van Margaret Mead. De meeste van mijn veel jongere studiegenoten vonden het vreselijk om deze klassieke werken te moeten lezen, maar ik heb er van genoten. Dat heb ik ook van het boek van Schefold, omdat het gedeeltelijk vergelijkbaar is met de genoemde klassieke werken. Veel gedetailleerde beschrijvingen waaruit te lezen valt dat Schefold als antropoloog een zorgvuldige en inlevende participerende observator is geweest. Het boek leest, in tegenstelling tot de genoemde klassieke antropologen, net zo vlot als een moderne roman. Wellicht kan dit jonge antropologiestudenten overtuigen om dit boek te lezen. De lezer krijgt namelijk een goed en realistisch beeld van het leven van de Sakkudei eind jaren zestig van de vorige eeuw en daarnaast ook van de belevingswereld van de antropoloog zelf. Schefold geeft hiervan zelf een mooi voorbeeld. Hij probeert zo onbevooroordeeld de nieuwe cultuur van de Sakuddei tegemoet te treden, maar hij kan zijn onbehagen ten aanzien van zendingswerk maar moeilijk van zich af zetten.
Schefold schrijft boeiend over onderwerpen die voor veel mensen interessant zijn, zoals bijvoorbeeld de betekenis van woorden binnen een cultuur om de leefomgeving zinvol te maken. Iedere cultuur heeft woorden die binnen die cultuur van grote betekenis zijn. De Inuit (voorheen Eskimo’s) hebben bijvoorbeeld honderden woorden voor verschillende soorten sneeuw en, zo beschrijft Schefold, de Sakuddei hebben heel veel verschillende woorden voor dragen. Zo bestaan er voor dragen in de hand, dragen op de heupen, dragen op de schouders, dragen op de rug, allemaal andere woorden, maar er is geen woord voor dragen in het algemeen. Als je je realiseert dat in een cultuur waarin geen boodschappentassen, geen kinderwagens of auto’s bestaan veel zaken op veel manieren gedragen moeten worden, begrijp je wellicht ook dat er zoveel onderscheiden woorden voor bestaan. Zelfs voor een goede antropoloog als Schefold, zo schrijft hij zelf, blijft het moeilijk zaken uit een andere cultuur op een juiste manier te interpreteren. Je kijkt altijd met je eigen culturele bril naar de ander. Dit laatste is misschien in deze tijd wel de mooiste les, die we uit het boek van Schefold kunnen leren.
Reimar Schefold (Basel, 1938) was tot zijn emeritaat hoogleraar Culturele Antropologie van Indonesië aan de Universiteit Leiden. Hij verrichtte veldwerk bij diverse etnische groepen in de Indonesische archipel, publiceerde een tiental boeken, maakte tv-documentaires en nam een cd op met Mentawaise muziek. Hij was betrokken bij tentoonstellingen in verschillende musea en initieerde internationale projecten om de Mentawaiers te helpen bij hun streven om hun leefruimte en cultuur te behouden.
ISBN 9789046810187 | Paperback | 358 pagina's | Nieuw Amsterdam | mei 2012
Nederlandse vertaling: David Orthel / Nieuw Amsterdam Uitgevers 2012
© Ria, 24 mei 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
