Nanny Noordman
Jan een levensverhaal
Nanny Noordman
Jan wordt geboren in 1965 als eerste kind van het gezin, later volgen nog de broertjes Mark en Rob.
Nanny Noordman, de moeder van Jan merkt wel kleine dingetjes op, Jan wil graag alles op dezelfde plek hebben, en lacht soms wat vreemd. Rond zijn tweede jaar is duidelijk dat er iets aan de hand is met Jan, maar wat? Volgens de huisarts mankeert Jan niets maar Nanny is ongerust, en terecht, in het ziekenhuis wordt na een multidisciplinair onderzoek autisme vastgesteld. Jan is dan drieënhalf jaar.
Nanny merkt dat Jan andere kinderen wel leuk vindt maar niet om mee te spelen, wel om naar te kijken. Ook kan hij goed tekenen, is gek op zingen en knuffelen en vindt katten en honden ook heel leuk. Wel moet hij soms dingen die hij niet kent eerst van alle kanten bekijken om ze dan te accepteren en nieuwsgierig te onderzoeken. Jan kan grapjes uithalen en onbedaarlijk lachen.
Jan gaat naar een een speciale school en heeft het naar zijn zin. Hij is gek op boeken vooral boeken over treinen en met veel platen erin zijn favoriet. Maar de zorg rond Jan is heel intensief en anders dan de zorg voor zijn twee broertjes. Als Jan acht jaar is besluiten zijn ouders na lang zoeken en praten hem uit huis te plaatsen en dan volgt de lange, lange, lange weg van instellingen, begeleiders, medicijnen enz.
Ook al ontbreekt elke vorm van zieligheid of vals sentiment in dit boek, toch zat ik af en toe wel met een brok in mijn keel het verdere verhaal over Jan te lezen. Aanvankelijk leek het goed te gaan met Jan, hij leerde allerlei vaardigheden maar Jan heeft een onderzoekende geest en wil variatie in zijn leven. Hij heeft snel door hoe en wat hij moet doen en doet dat dan ook vaak heel secuur en goed. Maar omdat de begeleiding niet capabel is hem op te vangen, ze hebben te weinig overwicht, gaat het uiteindelijk slechter met Jan. Het niveau van de andere kinderen is lager en Jan wordt dwangmatiger en agressiever. Hij krijg steeds meer medicijnen en wordt soms vastgebonden aan de verwarming. Dit tot grote schrik van de ouders die dat pas vernemen als de instelling vindt dat Jan niet meer binnen de groep past.
Het is soms ongelofelijk hoe er met de jongen omgegaan wordt. Het is vaak niet eens onwelwillendheid van de begeleiders maar wel enorm gebrek aan kennis. Ook de vele verhuizingen en het opheffen van groepen zijn onbegrijpelijk. Vooral als bekend is dat een kind als Jan erg gebaat is bij structuur en op alles voorbereid moet worden.
Als het weer even goed gaat met Jan en hij op de juiste plek lijkt te zitten dan is er wel weer een verhuizing op komst omdat het paviljoen bijvoorbeeld een andere bestemming krijgt. Zelf lees je dit al met gekromde tenen, laat staan hoe dit soort nieuws voor de ouders geweest moet zijn.
De moeder schrijft dat Jan soms achter elkaar opstaat en met zijn vingers tikt op de vloer. Dit doet hij vaak in situaties die hij bedreigend vindt, hij bakent dan als het ware zijn terrein af om zich veiliger te voelen, en zo heeft hij meerdere dwanghandelingen om zichzelf te ijken. Praten kan hij niet, alleen in daden kan hij dingen aangeven, en dat wordt hem ook nog afgenomen. Op gegeven moment wordt hij namelijk juist voor die dwanghandelingen gestraft waardoor alles nóg bedreigender en moeilijker wordt voor Jan en hij nóg agressiever en dwangmatiger wordt.
De behandelingen zelf veranderen ook steeds, de ene keer moet Jan gecorrigeerd worden de andere keer moet Jan gewoon zijn gang gaan. De ene keer heeft Jan geweldige begeleiding die hem zichtbaar goed doet, de andere keer is de begeleiding compleet verwarrend.
Het doet gewoon pijn als het schrijnende verhaal leest. Een lijstje van de dagindeling van Jan geeft wel het beste weer hoe slecht op gegeven moment de opvang was. Het bestaat uit opstaan, koffiedrinken in de groep, eten op de kamer, koffie drinken, eten, koffie drinken, douchen en naar bed om 10 uur. Er was niets en niemand om de jongen van opdrachten of dagtaken te voorzien, iets waar hij juist zo'n baat bij had. Nogal logisch dat Jan steeds onhandelbaarder werd! Hij is agressief, scheurt zijn kleren kapot en weet ook zijn matras steeds te vernielen. Het enige dat hij nog doet, als het mag, is takken in stukjes breken.
Het is zo intens triest en aangrijpend om te lezen hoe uit geldgebrek, onkunde en onbegrip gehandeld werd. Hoe Jan afvlakt door de vele medicijnen en nog nauwelijks plezier in zijn leven lijkt te hebben. Waar is de Jan gebleven die zo kon schaterlachen en zo kon genieten?
Je slaakt dan ook een zucht van verlichting als Jan op zijn veertigste eindelijk op de goede plek met zeer intensieve begeleiding is beland. Ook daarvan staat het lijstje met de dagindeling in het boek, wat een verschil! Godzijdank! De jongen krijgt weer vertrouwen, er wordt gekeken wat hij kan en dat wordt gestimuleerd en uit het een volgt het ander, het medicijngebruik wordt heel voorzichtig afgebouwd, er is een duidelijke structuur, maar het mooiste is dat Jan weer een mèns is en eindelijk ook zo gezien en behandeld wordt. Anno 2012 geniet en lacht Jan weer!
Als je het boek dichtslaat blijf je even stil zitten om alles wat je gelezen hebt tot je door te laten dringen. Je voelt je blij omdat het nu goed gaat met Jan maar ook onmachtig en verdrietig om Jan en al die andere kinderen die zo gebaat zijn bij goede hulp maar het niet krijgen of kregen.
Je bent zo geraakt omdat Netty Noordman zonder oordeel dit verhaal heeft geschreven, toen waren de tijden anders, de inzichten waren anders, de behandelingen waren anders, het was zoals het was. Dàt, zo zonder verwijt schrijven, geeft de grote impact dat dit boek heeft.
Het is te hopen nu er veel meer bekend is over autisme dat deze akelige, schrijnende toestanden de toekomstige kinderen met een autistische diagnose bespaard blijven. Dankzij dit boek kunnen mensen mogelijk ook sneller een verkeerde situatie signaleren en aan de bel trekken. Het zou ook goed zijn als de hulpverlening zelf dit boek zou lezen, het kan werken als eye-opener.
Rest mij niets anders dan de schrijfster een groot compliment te geven voor de mooie integere manier waarop ze het verhaal over Jan verteld heeft.
Diep respect daarvoor.
ISBN 9789088504495 | Paperback | 127 pagina's | Uitgeverij SWP | oktober 2013
© Dettie, 27 december 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
