Jenny Nordberg
De verborgen meisjes van Kabul
Jenny Norberg
Als de Zweedse schrijfster Jenny Nordberg een interview afneemt bij de vrouwelijke parlementariër Azita, om te praten over hoe het is een vrouw te zijn in Afghanistan na de val van de Taliban, maakt ze voor het eerst kennis met het fenomeen bacha posj wat inhoudt dat een jong meisje door haar ouders als jongen aan de buitenwereld gepresenteerd wordt. Voordat ze de vruchtbaar leeftijd bereikt, wordt ze weer getransformeerd tot meisje. Soms volgt een zusje haar daarna op.
Jenny Nordberg raakte gefascineerd door dit fenomeen en besloot op onderzoek uit te gaan. Maar om informatie te verzamelen was lastig. Over een bacha posj praten, bleek aanvankelijk een vrij groot taboe te zijn, dat is privé, dat moet binnen het gezin blijven. Maar uiteindelijk lukt het Nordberg toch diverse moeders en ‘jongensmeisjes’ te spreken te krijgen over dit onderwerp.
Ze verneemt dat de transformatie soms al bij de geboorte plaatsvindt. De pasgeboren dochter wordt dan voorgesteld als zoon. Als een gezin namelijk alleen uit dochters bestaat dan is dat een schande en daalt het maatschappelijk aanzien en de status van het gezin. De vrouw is een dokhtar zai (zij die alleen dochters voortbrengt), zij schiet tekort, het is haar eigen schuld want ze verlangt niet hard genoeg naar een zoon. Zonder zoon heb je geen aanzien, je wordt als zwak en kwetsbaar gezien. Een man zonder zoon heeft in het Pasjtoe (2e taal in Afghanistan) ook een scheldnaam. Hij is een meraat.
Het is in alle opzichten beter en handiger als er een zoon in het gezin is. De dochters hebben meer vrijheid omdat ze onder toezicht van hun ‘broer’ buiten kunnen spelen. De ouders kunnen eventueel hun ‘zoon’ laten werken, want hij mag vrij op straat rondlopen. Het gezin komt op een maatschappelijk hogere ladder te staan en het hebben van een zoon beïnvloedt zelfs de carrièremogelijkheden. De schrijfster heeft diverse bacha posj en hun moeders over het bovenstaande gesproken en vrij openhartige en erg interessante antwoorden gekregen op haar vragen.
Het bizarre is dat het invoeren van een kind als bacha posj ook gezien wordt als een poging om alsnog een zoon te baren. En gek genoeg gebeurt het inderdaad regelmatig dat daarna wèl een jongen ter wereld wordt gebracht. De bacha posj kan dan bijvoorbeeld ook als ‘vriendje’ voor de zoon fungeren.
Enkele bacha posj zelf komen ook aan het woord in dit boek. Zij vinden het leven als jongen vaak erg prettig, ze kunnen gaan en staan waar ze willen, dragen makkelijke kleding (broek en overhemd) mogen meepraten met de mannen enz. Het is dan ook niet zo vreemd dat enkele jongensmeisjes het helemaal niet prettig vinden om weer als meisje door het leven te moeten gaan.
Als vruchtbaar meisje moet ze binnen blijven, mag ze niet meer met jongens en mannen praten, moeten ze een bewegingsbeperkende boerka aan. Een meisje is bestemd om te trouwen en kinderen te produceren. (Uit liefde trouwen is een Westerse romantiek die de Afghanen vreemd is)
Enkelen, zoals Zarah, weigeren dan ook weer vrouw te worden. Haar verhaal is boeiend maar ook erg schrijnend, ze moet tegen alle vooroordelen vechten.
Een andere, voormalige, bacha posj, inmiddels van middelbare leeftijd, heeft zich daarna nooit de vrouwelijke kant van zichzelf eigen kunnen maken. Ook haar verhaal als bacha posj en later als vrouw en pogingen om vrouwelijker te zijn staat uitvoerig in dit boek beschreven.
Het mysterie rond de mannen die voor vele meisjes geldt omdat zij geen contact met hen mogen hebben is bij deze bacha posj afwezig.
Natuurlijk rijst hiermee ook nature – nurture vraag op. In hoeverre is manlijk of vrouwelijk gedrag aangeboren of door je omgeving bepaald en ook daarover worden in dit boek een paar interessante stellingen en visies besproken.
Het boek zou echter niet 400 pagina’s beslaan als het ‘alleen maar’ over de bacha posj ging.
Zij vormen wel de rode draad maar Jenny Nordberg geeft daarnaast enorm veel informatie over het de politiek, de geschiedenis, de rituelen, de zeden en gewoontes in Afghanistan. - Ze is daarbij eerlijk genoeg om zichzelf vragen te stellen of in bepaalde opzichten het westen zoveel beter is. -
Ze vertelt over de communistische tijd, waarover door veel Afghanen met weemoed verteld wordt. Terwijl in het huidige Afghanistan het uitgescholden worden voor communist een van de ergste verwensingen is.
Nordberg vertelt uitgebreid op welke manier en op welke voorwaarden een meisje als een geschikte huwelijkskandidate wordt aangemerkt. Maar ook welke rol de moeder en de aanstaande schoonfamilie er in spelen.
Jenny bezoekt vrouwelijke artsen in verband met de bacha posj maar verneemt daardoor ook de rituelen die uitgevoerd worden, en artsen eventueel bij helpen, om de zo gewenste zoon te baren. De positie van de vrouw door de Afghaanse jaren heen wordt onderzocht enz. enz.
Kortom, we krijgen veel inside-information over het leven in Afghanistan.
Jenny Nordberg benadrukt en herhaalt, af en toe tot bijna vervelens toe, hoe belangrijk een zoon voor het gezin is, dat weet je op het laatst wel.
Maar voor de rest is het een fantastisch, verbijsterend, gedegen boek, boordevol helder geschreven informatie over, het (vrouwen)leven in Afghanistan. De bacha posj, de jongensvrouwen, waar je via dit boek kennis mee hebt gemaakt blijven nog lang door je hoofd spoken en je hoopt dat hun leven als vrouw dragelijk voor hen is.
Dit boek is een grote aanrader voor iedereen die in dit land en deze onderwerpen geïnteresseerd is.
Zie ook http://bachaposh.com
ISBN 9789045028033 | Paperback | 400 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | januari 2015
Uitstekend vertaald door Miebeth van Horn
© Dettie, 04 februari 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
