Dago Steenis
Een wereld zonder staten
Een bijzondere visie daarover wordt verwoord door Ghassan Hage in zijn boek White Nation. Dat iemand geboren is in een bepaalde staat, zo stelt Hage, en daarmee het burgerschap van die natie in de schoot geworpen krijgt, geeft dat die burger de illusie dat hij meer rechten heeft binnen die natie dan wie hij ziet als de ander die zijn natie 'zomaar' betreedt, denk bijvoorbeeld aan vluchtelingen. De moderne veranderende tijd vraagt, volgens Ghassan, dat we het natiedenken en daarmee het, vaak extreme, nationalisme, loslaten en andere humanere manieren vinden om met elkaar en niet tegenover elkaar, samen te leven. Een dergelijke visie verwachtte ik ook aan te treffen in het boek van Steenis, sterker nog ik dacht dat hij, de titel lezende, een idee zou hebben over een soort oplossing voor het probleem van het nationalisme, namelijk een wereld die anders is ingericht dan door de opdeling in natiestaten. Die oplossing verwoordt hij ook, maar hij stelt zich die oplossing naar mijn mening te simpel voor, namelijk in de laatste zin van het boekje:
Laten alle mensen van goede wil zich verzamelen in een beweging voor een betere wereld en een wereldregering tot stand brengen. Ik wens u alle veel succes toe!
Blijkbaar schaart Steenis zich niet onder degene die dit kunnen realiseren of beschouwt hij dit boekje, hij is tenslotte in 1925 geboren, als zijn erfenis en een bijdrage om deze wereld een betere plaats te maken voor de volgende generaties.
Het eerste wat je aantreft in het boek van Steenis is wat hij noemt het diagram van de bestemming van de mens. Onder het diagram staat te lezen dat humaniteit verankerd zit in de evolutie van het bestaan. De mens zal via evolutionaire weg vanuit het stadium van het animalium, via het stadium van transitium uiteindelijk het stadium van humanium bereiken. Op dit moment bevinden we ons, volgens de auteur, nog in het stadium van transitium, waarin we zijn beland vanuit het tijdperk van de natuur, waarin de groepsgeest nog beperkt is tot horden en clans. Via het stadium van het transitium, het tijdperk van cultuur, waarin de groepsgeest kenmerkend is voor volken en staten, bereiken we het laatste stadium, het humanium. Dit is het tijdperk van ware beschaving, men voelt zich als individueel mens, zo stelt Steenis ons voor, dan lid van de gehele mensheid.
Aangezien het boekje van Steenis niet is voorzien van een literatuurlijst of van noten, ben ik gaan op het internet gaan zoeken naar humaniteit. Ik kwam terecht bij een boek van ethicus en theoloog Gerrit Manenschijn dat Riskante Humaniteit (2002) heet en als ondertitel draagt Over de civilisatie van de gewelddadige mens. Aangezien de overeenkomst met Steenis hier naar voren komt, neem ik aan dat Steenis zijn denkbeelden op zijn minst deelt met Manenschijn of zich hierop heeft gebaseerd. Ik vind het jammer dat dat niet duidelijk is, omdat je dan als lezer misschien nog meer over dit idee te weten kan komen, dan wat Steenis ons hier vertelt.
Het eindstadium van het humanium, zo stelt Steenis op bladzijde 9:
zal een tijd zijn van blijvende vrede en wederzijds respect, een tijd van gelijke rechten voor alle aardbewoners, van welvaart voor iedereen en gelijke kansen voor iedereen.
Is dat een utopie? vraag de auteur zich af. Hoe belanden we daar? Stelt hij zich de volgende vraag. Daaraan is dit boek gewijd, meldt hij ons.
In het voorwoord stelt dr. Perry Pierik dat dit positieve boek van Steenis niet pamflettistisch is, maar een betoog waarin de lezer een doorgeefbare gedachte, een handleiding bijna, wordt aangereikt.
In de volgende hoofdstukken beschrijft de auteur de wereldgeschiedenis in vogelvlucht. Waar Pierik in zijn voorwoord meldt dat het boek van Steenis niet pamflettistisch is, krijg ik dat gevoel juist wel. Met hoofdstuktitels als Geweldpleging is nooit een oplossing, De staat bevordert het nationalisme, Het statenstelsel leidt tot bewapening en Amerika legt zijn normen op aan de wereld, krijg je toch het gevoel dat dit zinnen zijn die niet zouden misstaan op een affiche waarop een mening is verwoord. Daar is uiteraard niets mis mee en dit kan inderdaad het betoog dat de auteur wil houden ondersteunen. Ik miste daarin echter vooral een samenhangende opbouw, zoals men in een betoog mag verwachten.
Waar ik tijdens het lezen van het boek ook steeds meer moeite mee kreeg, was het denkbeeld van Steenis dat er sprake is van een evolutionair proces bij de mensheid. Dit evolutionaire proces is, volgens Steenis, uiteraard een kwestie van een hele lange adem en zoals bij elk evolutieproces ook vaak een kwestie van vallen en opstaan, maar hoe dit zich verhoudt tot een natuurlijk einde van de natiestaten en een natuurlijk begin van een wereldorde komt voor mij onvoldoende uit de verf.
Pierik voert in het voorwoord socioloog Ton Zwaan op, die stelt dat staten niet alleen civiliseren, zoals Norbert Elias in zijn civilisatietheorie uiteenzet, maar ook kunnen 'deciviliseren', zoals in het geval van nazi-Duitsland. Na dit soort indringende gebeurtenissen, is ook steeds gezocht naar manieren hoe nu anders en dat nooit meer. In die zin heeft Pierik gelijk dat Steenis een zeer positief boek heeft geschreven. Steenis gelooft dat het evolutieproces van de mensheid zijn werk uiteindelijk zal voltooien en de term survival of the fittest, waarbij de fittest, alle mensen van goede wil zijn, uiteindelijk bewaarheid zal worden. Zullen we eenvoudigweg met behulp van mensen van goede wil evolueren naar een wereld zonder staten, waarin we onder leiding van een wereldregering in harmonie samenleven? Ik kan me er nu nog niets bij voorstellen, maar ik hoop van harte dat Steenis gelijk krijgt.
Over de auteur: Dagobert T. Steenis werd geboren op 28 oktober 1925 te Amsterdam en verhuisde in 1938 met zijn ouders naar Bussum. Hij behaalde zijn einddiploma in 1943 aan het Gemeentelijk Gymnasium te Hilversum. Daarna studeerde hij geschiedenis aan de universiteit van Amsterdam. Na een periode waarin hij zich wijdde aan onderwijs en onderwijsbegeleiding startte hij in de jaren '80 met een wending naar de filosofie. Hij ging evolutie anders definiëren dan in de wetenschap gebruikelijk is.
ISBN 9789463380201 | Paperback | 138 pagina's | Uitgeverij Aspekt | augustus 2016
© Ria, 08 september 2016
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
