Andrew Graham-Dixon
Caravaggio, Een leven tussen licht en duisternis
Andrew Graham – Dixon
”Caravaggio’s karakter was altijd een explosieve mengeling geweest van de vroomheid van de vastentijd en de ruigheid van het carnaval”. (blz. 441)
Met deze woorden beschrijft Graham-Dixon, naar mijn mening, in een zin het leven dat Caravaggio heeft geleid en hoe moeizaam dit leven met name voor de kunstenaar zelf was. Op vijfjarige leeftijd verliest Caravaggio alle mannelijke leden van zijn familie aan de pest en, zoals Graham-Dixon zelf verwoordt in het programma Boeken van de VPROKlik hier., is dit, volgens de schrijver, een belangrijke oorzaak voor het latere gedrag van de kunstenaar.
Graham-Dixon beschrijft op magistrale wijze de letterlijke donkerheid van de tijd van de contrareformatie en de daarmee gepaard gaande, ook spreekwoordelijke duisternis, aan het einde van de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw. In deze tijd van grote tegenstellingen leefde Caravaggio en biograaf Graham-Dixon laat ons de worsteling van de kunstenaar meebeleven. Aan de ene kant wilde Caravaggio bewonderd worden en mat hij zichzelf een bepaalde status aan, die hem door zijn omgeving niet altijd werd gegund, of die hij niet kreeg omdat zijn expliciete kunst niet werd begrepen.
Dankzij een aantal beschermheren, waaronder aartsbischop Borromeo en kardinaal Del Monte en beschermvrouwe Colonna heeft Caravaggio de werken kunnen voltooien die wij nu nog kunnen bewonderen. Met anderen in zijn omgeving had hij vaak onenigheid, iets dat Caravaggio over het algemeen zelf uitlokte met zijn opruiende, agressieve en onbegrepen gedrag. De kunstenaar verkeerde zelf, ondanks zijn diepe bewondering voor Borromeo’s strikte opvattingen van vroomheid die hij omzette in de prachtige op de vroege Renaissance en volkunst van de middeleeuwen, gebaseerde schilderijen, vaak in het, ook voor die tijd dubieuze gezelschap van prostituees en andere personen van het “laag allooi”. Graham-Dixon vermoedt zelfs dat Caravaggio als pooier werkzaam was voor een aantal prostituees, waarvan een aantal ook op zijn schilderijen te zien zijn. Een van de dames wordt zelfs in een verklaring voor de rechtbank door een getuige aangeduid als “de vrouw van Caravaggio”. De kunstenaar zelf heeft ooit gezegd dat zijn zonden niet weggewassen konden worden met wijwater aanzien zijn zonden allen maar doodzonden zijn.
Doordat er veel getuigenverklaringen van de rechtbank tegen Caravaggio bewaard zijn gebleven, kon Graham-Dixon veel over die kant van het dagelijks leven van de kunstenaar te weten komen. Hij baseerde zich ook op andere bronnen, zoals vroege biografieën en meer recente onderzoek dat in de laatste jaren veelvuldig naar Caravaggio is gedaan. Uit de bronnen op de rechtbank is zelfs op te maken dat Caravaggio op een gegeven moment een moord heeft begaan. In die zin leest het boek van Graham-Dixon op sommige momenten zelfs als een misdaadroman, aangezien Caravaggio moest vluchten en tijdelijk uit Rome weg moest blijven, iets dat de kunstenaar zelf als de grootste straf heeft ervaren. Hij duikt tijdelijk onder op Malta en wordt daar zelfs als ridder aanvaard in de Maltezer Orde van dit eiland.
Het mooiste aan het boek van Graham-Dixon vind ik zijn vele beschrijvingen van de schilderijen van Caravaggio. Aangezien de schilderijen die hij beschrijft ook in het boek zijn afgebeeld, kun je zijn beschrijving direct terugvinden op het schilderij en zo leer je op een heel plezierige manier naar de schilderijen te kijken en veel symboliek, die Caravaggio heeft gebruikt, te herkennen. Je begrijpt dan ook beter waarom de kunstenaar zoveel mensen om zich heen tegen zich in het harnas joeg. Hij verkeerde in hoge kringen, maar beeldde op zijn schilderijen de gewone mens af, vaak met blote (en soms zelfs smerige) voeten. Die blote voeten staan symbool voor de arme gewone mensen. Daarin ontdek je ook meteen de worsteling die Caravaggio blijkbaar moet hebben gehad met de ongelijkheid in zijn leefomgeving en de dubieuze rol die de onmetelijk rijke Katholieke kerk, waarmee hij tot in iedere cel was opgegroeid, daarin moet hebben gespeeld. Uit zijn schilderijen spreekt deze worsteling en daarom is, zoals Graham-Dixon het beschrijft: “Kijken naar zijn schilderijen, als kijken naar de wereld bij het licht van bliksemschichten” (blz. 10). Iets wat in die tijd waarschijnlijk letterlijk en figuurlijk zo was.
Over de auteur
Andrew Graham-Dixon schreef een groot aantal boeken over kunst, die vele malen zijn bekroond. Voor de BBC presenteerde hij zeven tv-series over kunst. Al meer dan 25 jaar heeft hij een column, eerst in de Independent, thans in The Sunday Telegraph. Ruim tien jaar heeft hij het leven en werk van Caravaggio bestudeerd.
ISBN 9789046809488 | Gebonden | 576 pagina's | Nieuw Amsterdam | 2011
Oorspronkelijke titel: Caravaggio, A life Sacred and Profane Vertaald door Chiel van Soelen en Pieter van der Veen
© Ria, 26 juni 2012
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
