De magie van het jaren '30 huis
Joost Kingma

Dit boekje is, zoals de schrijver het zelf verwoordt, een bloemlezing uit zijn proefschrift, waarmee hij nieuwe inzichten over de architectuur en stedenbouw van de jaren '30 wil aanreiken. Ik gebruik hier het woord boekje, omdat het is uitgegeven in een zeer handzaam formaat en niet omdat het hier om een 'klein' boekje gaat. Integendeel de inhoud getuigt van diepgaand en grondig onderzoek naar het onderwerp, het jaren '30 huis, zoals dat in de volksmond is gaan heten. In die zin is het dus een 'groot' boek. Je zou met dit kleine formaat boek in de hand door een wijk kunnen fietsen met jaren '30 huizen en de kenmerken en andere wetenswaardigheden, die Kingma in dit boek bespreekt, zelf kunnen gaan bekijken.

In de inleiding bakent Kingma zijn onderzoeksgebied af door de lezer uit te leggen dat in dit boek het begrip 'jaren 30 wijk' centraal staat. Het betreft hier woningen met de kenmerkende architectuur van de periode tussen de beide Wereldoorlogen, het zogenoemde Interbellum. Hij hanteert daarnaast het begrip (particuliere) tuinwijk, in navolging van de tuinstadfilosofie van de Engelsman Ebenezer Howard. Een begrip dat in algemene zin wordt gebruikt voor ruime, groene buitenwijken.

Die buitenwijken werden vooral belangrijk om de stad te ontvluchten en te genieten van het zogeheten landleven. Kingma schetst hoe in de loop der geschiedenis deze aantrekkingskracht van het platteland, met toch het gemak van de stad vlakbij, steeds opnieuw een rol speelt bij met name de elite. Later ook, met de toegenomen mobiliteit door de spoorweginfrastructuur en opbloeiende economie, voor de middenklasse, waarbij de al eerder genoemde tuinstedenfilosofie van Ebenezer Howard een belangrijk uitgangspunt wordt. Weer later, ongeveer vanaf 1880, worden sociaal geëngageerde fabrikanten tot in de jaren '20 van de twintigste eeuw actief met de bouw van gezonde huisvesting van hun personeel.

In Nederland kreeg deze tuinstadbeweging meer bekendheid door de Maatschappij tot 't Nut van het Algemeen met de in 1906 uitgegeven brochure Tuinsteden, geschreven door stedenbouwkundige Jan Bruinwold Riedel. Na de villaparken voor de burgerij was het nu, volgens Bruinwold Riedel ook tijd om voor werklieden tuinsteden te stichten.

In hoofdstuk 3 gaat de auteur uitgebreid in op de omstandigheden in het Interbellum voor wat betreft de opbouw van de samenleving, de woningmarkt en de bouworganisatie. Uiteraard speelt hierbij het economische klimaat in die jaren een grote rol, waarbij met name de grote crisis een bepalende factor is geweest.

In het volgende hoofdstuk behandelt Kingma de balans in de bouwstijl en dat, zo zal Kingma beargumenteren, is in het jaren '30 huis met name de factor die de aantrekkelijkheid, de magie van de bouwstijl van deze huizen tot op de dag van vandaag bepaalt. Die magie komt voort uit wat de auteur de balansstijl noemt, het ontwerp waarbij de architect bewust of onbewust elementen ontleent aan stijlen uit de voorafgaande periodes. Bij het jaren '30 huis het genetisch materiaal van bouwstijlen uit Nederland, Engeland en de Verenigde Staten. Welke stijlen en architecten Kingma bedoelt, komen uitgebreid aan de orde in dit boekje en als je leest om welke stijlen en architecten het gaat, verbaas je je als lezer niet dat die balansstijl inderdaad is uitgemond in magische ontwerpen.

Het hele boekje is rijkelijk voorzien van prachtige foto's met voorbeelden van jaren '30 huizen, de tuinwijken waar ze zijn gesitueerd en de plattegronden hoe zo'n mooie en aantrekkelijke tuinwijk te situeren en in te richten met bebouwing en groen. In mijn woonplaats vind je ook dit soort wijken en die zijn inderdaad erg in trek op de woningmarkt. Na het lezen van dit boekje van Kingma, zal ik nog meer details aan deze huizen ontdekken die die aantrekkingskracht mede veroorzaken. Het is voor mij daarmee een erg leuk, maar vooral ook zeer leerzaam boek geweest, dat ik vast nog eens ter hand neem als ik weer eens door zo'n jaren '30 wijk ben gefietst.

Over de auteur:  Joost Kingma (1950) promoveerde in 2012 aan de TU Delft op zijn langjarige stedenbouwkundig onderzoek naar de karakteristieken van particuliere tuinwijken uit het Interbellum. De magie van het jaren ’30 huis is daarop gebaseerd. 

Zie ook het inkijkexemplaar

ISBN 9789460042812 | Paperback | 160 pagina's | Uitgeverij VanTilt | maart 2016

© Ria, 07 september 2016

Lees de reacties op het forum en/of reageer: