Sean McMeekin

Toon alleen recensies op Leestafel van Sean McMeekin in de categorie:
Sean McMeekin op internet:

 

De Russische Revolutie De Russische Revolutie
Een nieuwe geschiedenis


Dit boek beschrijft de periode in Rusland tussen de jaren 1900 en 1920. Wie terugziet op de jaren waarin de Russische Revolutie zich voltrok, kan gemakkelijk verklaren waarom de geschiedenis de afslag naar een communistische heerschappij heeft genomen. Maar voor mensen die ervoor stonden, waren de tijdsomstandigheden zo grillig en verwarrend dat het alle kanten op had kunnen gaan. Rusland had de oorlog met Duitsland kunnen winnen. Rusland had Constantinopel kunnen veroveren op Turkije. De tsaristische autocratie had zich in een constitutionele monarchie kunnen transformeren.

Het leek alle kanten op te kunnen gaan, maar niemand had zijn kaarten gezet op Lenin en zijn kompanen. En toch waren zij het die de macht wisten te grijpen. Vergelijk het met de val van het Sovjetimperium in 1989. Niemand zag het aan komen. Nu kunnen we precies verklaren waarom de Sovjet-Unie wel in moest storten.
Het is heel knap zoals Sean McMeekin (hoogleraar geschiedenis) erin slaagt de lezer mee te nemen in zijn verhaal, alsof de lezer niet weet hoe het verhaal af zal lopen.

Wat is er nieuw in het verhaal van McMeekin?
McMeekin laat zien dat de revolutie onverwacht kwam. In 1917 stond Rusland er redelijk voor. Het land wist zich op het slagveld goed staande te houden en boekte zeker tegen de Oostenrijkers en de Turken grote successen. Het tekort aan voedsel was in Rusland minder nijpend dan in Duitsland. Revolutionaire leiders, onder wie in het bijzonder Lenin, waren nogal onzichtbaar en zaten ver buiten Rusland in ballingschap. De ineenstorting van Rusland in 1917 was dus net zo’n verrassing als die van de Sovjet-Unie in 1989.

De tsaar had een paar keer het geluk om goede staatsmannen aan te trekken. Sergei Witte en Pjotr Stolypin waren reuzen die het land de goede richting in wisten te krijgen. Het waren mannen van een zeldzaam kaliber. Toen zij van het toneel verdwenen, kwam de weg vrij voor staatslieden die foute keuzes maakten, blunderden, kortzichtig waren, of aan eigen belang dachten.

Meeslepend beschrijft McMeekin hoe de bolsjewisten aan de macht kwamen en vervolgens de macht wisten te behouden. Daar zijn in feite twee sleutelwoorden voor te geven: terreur en roof. De eerste proletarische regering in de wereld oefende een weerzinwekkende terreur uit tegen de proletariërs in eigen land. En de bolsjewistische staat werd niet meer dan een rover door de kerk, het bankwezen en elke ingezetene met bezit te beroven van geld en kostbaarheden.

De idealen van het marxisme, waarmee men het onrecht van het tsaristische bewind aan de kaak had gesteld, waren niet veel meer dan een schaamlap om eigen machtswellust mee te bedekken. McMeekin vermeldt nuchter dat de bolsjewisten geen enkele democratische legitimatie bezaten. Zij hebben nimmer een vrije verkiezing kunnen winnen.

Het lijden van de Russische bevolking is bijna met geen pen te beschrijven. De nieuwe leiders bleven ijskoud onder miljoenen mensen die de hongerdood stierven. Ze reisden in luxe treinwagons door het land en deden de gordijnen dicht zodat ze de hongerende bewoners niet hoefden te zien. Terwijl mensen stierven van de honger, deden zij zich te goed aan truffels, ananassen, mandarijnen, bananen, gedroogd fruit, sardines, en ga maar door. Lenin, leider van de proletariërs, reed in een Rolls Royce.

Verbijsterend is het hoeveel mensen buiten Rusland zich voor de gek lieten houden en dachten dat in het nieuwe Rusland mensen werden bevrijd. In werkelijkheid was het nieuwe regime erger en slechter dan het bewind van de tsaren was geweest. Weerzin welt op als je leest over de machinaties van politici in Londen en Berlijn die het op een akkoord gooiden met de nieuwe machthebbers, hoewel men wist van het lijden van de Russische bevolking.

Nee, politiek en ethiek lijken slecht samen te gaan met elkaar. Dit boek ondermijnt je vertrouwen in politici. Ook maakt de schrijver wel duidelijk dat als machtsverhoudingen eenmaal gaan schuiven het opeens heel snel kan gaan met schokkende uitkomsten.

McMeekin schreef een nuttig en indrukwekkend boek. Van harte aanbevolen.


ISBN 9789046821831 | Paperback met illustraties | 479 pagina's | Nieuw Amsterdam | mei 2017
Vertaald door Gerard van der Wardt | Ook als e-book verkrijgbaar.

© Henk Hofman, 05 juli 2017


Lees de reacties op het forum en/of reageer: