Peter Mertens
Graailand
Het leven boven onze stand
De verhouding tussen de allerrijksten en de allerarmsten in de wereld komt steeds schever te liggen, zegt ontwikkelingsorganisatie Oxfam Novib. Acht mannen bezitten evenveel als de 3,6 miljard armste mensen van de wereld. Zes jaar geleden bestond de groep van allerrijksten nog uit 388 mensen. Zie http://nos.nl/artikel/2153210
“Dat is toch niet te geloven”, denk ik nog bij mezelf en dan lees ik eerst de tekst op de achterzijde van het boek:
De elite graait, grabbelt en grijpt als nooit tevoren. Ongestraft verstoppen miljonairs en multinationals miljarden euro’s in postbusbedrijven en belastingparadijzen. Overbetaalde politici walsen ongestoord de draaideur door tussen politiek en grootbedrijf.
Ik begin een beetje boos het boek te lezen en vraag me af of ik eigenlijk wel wil weten wat Mertens schrijft. Ik voel echter toch een soort verplichting om dit boek te lezen, ook als is de inhoud misschien verre van aangenaam. Het brengt de realiteit waarin ik leef heel dichtbij, maar daar houdt Mertens het niet bij. Hij biedt in Graailand, zoals ook achter op het boek te lezen valt:
een alternatief voor de profeten van de angst, Trump, Le Pen, Wilders. Het [boek] toont de sprankeling van het sociaal verzet, stelt de new kids in town voor en offreert een politiek van hoop.
Daarmee is Mertens niet de verkondiger van het onheil, zoals de profeten van de angst dat wel zijn, maar hij biedt alternatieven die niet alleen haalbaar zijn, maar ook een rechtvaardiger samenleving zullen opleveren.
In het voorwoord van Marc van Ranst, Belgisch hoogleraar virologie, epidemiologie en bio-informatica aan de Katholieke Universiteit Leuven, lezen we dat dit boek van Mertens komt op een nieuw scharnierpunt in de geschiedenis. Van Ranst voorspelt dat, wat hij noemt, het nakende failliet van het ongebreidelde neoliberalisme, niet zonder slag of stoot zal verlopen, maar dat het komt. Hij meent dat steeds meer mensen de groothandelaars in angst niet meer geloven en ook niet meer trappen in de val van het nationalisme. De hoop kan het, volgens Van Ranst, winnen van de angst. Ik help het hem hopen en dit boek van Mertens zal zeker de lezers, de ogen daarvoor openen.
Het boek is geschreven over de Belgische realiteit, maar is uiteraard bijna één op één toepasbaar op die van Nederland. Meertens schrijft bijvoorbeeld over de Turteltaks, een energiebelasting, zie http://www.standaard.be/cnt/dmf20160429_02264957 waarvan politica Gwendolyn Rutten op de nieuwjaarsreceptie van haar partij roept dat zij daar geen schuld aan hebben. Mertens vraagt zich af of de schuld dan bij de gezinnen moet worden gezocht die jaarlijks honderd euro of meer moeten ophoesten.
Daartegenover zet Meertens de baggergigant Jan de Nul, die voor het investeren in duurzame energie, zonnepanelen, een enorme hoeveelheid subsidie ontvangt van de Belgische overheid en dus nauwelijks zelf hoeft te investeren. Een en ander is vergelijkbaar met een verhaal van het dagelijkse advertentievrij nieuwsmedium De Correspondent op internet over Shell met de titel De pr-praatjes van Shell zijn een stuk groener dan de investeringen, waarin zij aantonen dat Shell een leider wil zijn in de overschakeling naar de schone energievoorziening van de toekomst. Maar het investeert bij lange na niet voldoende om geloofwaardig te zijn.
Op veel plekken in het boek komt ook de trojka aan bod. De trojka is het driespan van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Muntfonds of Monetair Fonds, het IMF. Dit drietal is verantwoordelijk voor het opleggen van het dictaat om snoeihard te bezuinigen aan Griekenland, Spanje, Portugal en Ierland. In dit laatste land had dit onder andere tot gevolg dat veel mensen hun waterrekening niet meer konden betalen. Gelukkig kent Ierland een rijk vakbondsverleden en een vrouw als Lynn Boylan die mensen kunnen verenigen en protest kunnen organiseren en zo ontstond de beweging Right2Water.
Dat is zo mooi aan dit boek van Mertens. Je leest dat mensen de zaken niet over hun kant laten gaan. Mertens zelf overigens ook niet, hij is ook aanwezig daar waar het nodig is. De rebel, de revolutionair, de actievoerder in de mens wordt wakker geschud en komt op tegen het onrecht en op een opbouwende manier zodat het werkt! Niet alleen maar roepen en schreeuwen, maar de juiste weg kiezen en daadwerkelijk doelen bereiken, goed geïnformeerd en zonder angst ten strijde trekken. Ze zijn er nog en dit boek getuigt daarvan.
De werkwijze van het huidige Europese Parlement of eigenlijk van zijn 'bewoners' krijgt er flink van langs van Mertens. Zo ook 'onze' Eurocommissaris Neelie Kroes, Steely Neelie, voor vrienden schrijft Mertens. De schrijver onthult haar riante inkomen, hij bepleit het vermogen van alle politici openbaar te maken, en beschrijft haar inconsequente gedrag. Kroes beloofde in 2004 “nooit meer een verantwoordelijkheid op te nemen in het bedrijfsleven, zelfs niet in een Bed & Breakfast”. Nu is ze, zo laat Mertens weten, alweer directielid bij Softwarebedrijf Salesforce, zit ze in de adviesraad van Bank of America Merill Lynch en is ze voorzitter van de beleidsadviesraad van Uber. Kroes zelf zegt zich altijd aan de regels te houden en ze vindt dat “Europa buitengewoon helder, transparant en snel moet handelen”.
Snel en roekeloos handelen kan 'Europa' inderdaad ten opzichte van landen die als kleine broertjes en zusjes worden beschouwd en die stoute dingen hebben gedaan. Daarvan is Griekenland een voorbeeld dat uitgebreid in de pers is verslagen.
Ik weet nog dat ik een documentaire van het VPRO programma zag over de gevolgen van de crisis in Griekenland. Een boer, ruim de pensioengerechtigde leeftijd overschreden, stond met zijn pet de tranen uit zijn ogen te vegen. Ze hadden hem verteld dat hij voor de Europese markt het beste broccoli kon gaan verbouwen op zijn grond. Dat advies had hij opgevolgd en daarvoor had hij zijn paar honderd jaar oude olijfbomen omgehakt en weggehaald. Nu had men hem verteld dat de broccoli niet zou worden gekocht door Europa, de export was gestaakt omdat de invoer te duur was geworden voor veel landen. Hij weende om zijn olijfbomen, want als hij die nog had gehad, had hij in ieder geval nog wat handel gehad op de lokale markt. Ik weende met hem mee.
Welke illusies en welke leugens er zijn verkondigd over Griekenland is te lezen in het boek van Mertens. Wie nog verder geinformeerd wil worden, kan ook dit ontluisterende gesprek, tussen Vanis Varoufakis, voormalig hij minister van financiën in het kabinet Tsipras en Noam Chomsky gaan zien en beluisteren. Dat gesprek bevestigt dat Mertens het meer dan bij het rechte eind heeft.
Dit boek van Mertens is een pamflet tegen de graaicultuur van degene die de macht hebben en dat opkomt voor de zwaksten in de samenleving. De poetsvrouw, die meer belastingen betaalt dan haar werkgever, de dakloze die buiten zijn schuld zijn werk heeft verloren en daarmee de grip op zijn leven, de hulpverleningsinstanties die deze zwakken in de samenleving proberen bij te staan, maar daarvoor steeds minder middelen krijgen omdat die middelen aangewend worden om de rijken nog verder te verrijken en die rijken wenden hun macht aan om de armen verder te verarmen.
Toch is dit boek van Mertens ook een boek van hoop, omdat er Mertens ons laat zien dat er mensen zijn zoals Mertens zelf, die deze misstanden in een boek wereldkundig maken, maar ook in politiek hun uiterste best doen om deze onrechtvaardigheden te bestrijden. Dank je wel Peter Mertens, ik weet wat me te doen staat als ik ga stemmen in maart!
Over de auteur: Peter Mertens is auteur, socioloog, voorzitter van de linkse PVDA, en columnist op Knack.be. Voor zijn boek Hoe durven ze? (2011) kreeg Peter in 2012 de ‘Prijs Jaap Kruithof’. Het groeide uit tot een bestseller en werd een van de meest verkochte politieke boeken van de laatste decennia. Begin 2016 werd Peter door de lezers van Humo in de jaarlijkse Pop Poll uitgeroepen tot 'politicus van het jaar'.
ISBN 9789462670884 | Paperback | 408 pagina's | EPO Uitgeverij | 2016
© Ria, 07 februari 2017
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
