Michelle van Dijk
Sjef van Dongen
Op de Zuidpool was de eer van de eerste betreder naar Roald Amundsen gegaan, maar de Noordpool bood nog kans op eeuwige roem. Bovendien waren er grondstoffen: steenkool. En er waren walvissen. In Nederland was men steeds meer overgegaan op graanteelt, en minder oliehoudende gewassen, dus walvisolie was gewenst.
Na afloop van de Eerste Wereldoorlog was er een soort herverdeling van land. Ook Spitsbergen viel daaronder. Kandidaten waren Noorwegen, Rusland, Zweden, Engeland en Nederland. Denk aan Willem Barentsz! Noorwegen werd aangewezen als wetgever en handhaver, maar wie het Spitsbergenverdrag mede ondertekende hield recht op economische exploitatie. Dat deed Nederland. Zo kwam het dat er Nederlanders op Spitsbergen waren in de jaren twintig van de twintigste eeuw, in dienst van het bedrijf Nespico.
In 1923 was er een Nederlands gezin naar Spitsbergen gegaan: Frans van Dongen, met vrouw en kinderen. Toen in 1926 de steenkoolprijs kelderde verlieten velen, waaronder het gezin van Dongen, de nederzetting Barentsburg. Maar Nespico wilde graag enkele oppassers ter plaatse houden en wees Sjef van Dongen (1906) aan.
Intussen was de Noordpool nog steeds niet bereikt. Met een schip zou dat niet lukken, wist men. Dus een ballon. Solomon August Andrée probeerde het al in 1897, maar slaagde niet. In 1926 wilde Roald Amundsen een poging wagen, en vroeg om de zeppelin van de Italiaan Umberto Nobile. Op 11 mei 1926 vertrok het luchtschip de Norge en vloog over de Noordpool. Ze lieten er hun vlaggen vallen.
Nobile was niet tevreden, en besloot de reis nog eens te doen, maar dan zonder de Noren. Het luchtschip Italia vertrok op 23 mei 1928 uit Kings Bay voor een vlucht naar de Noordpool. Het houten kruis van Paus Pius XI werd gedropt, en het was de bedoeling dat het luchtschip zou landen. Dat lukte niet, men moest terug naar Spitsbergen.
Ergens onderweg ging het mis. De ballon verongelukte met een aantal bemanningsleden. Enkele overlevenden waren terecht gekomen op het ijs. Nobile was een van hen.
Twee uur nadat het laatste bericht vernomen was van de Italia, werd aan Sjef van Dongen - toen een jongeman van tweeëntwintig jaar! - gevraagd om een hulpexpeditie op te zetten met zijn hondenslee. Het eerste stuk deed hij per schip, en op 16 juni vertrok hij met zijn vriend Ludvig Varming, de Italiaan Gennaro Sora en negen honden.
Het verhaal van deze expeditie leest als een spannend jongensavontuur, maar als je af en toe stilstaat bij de ontberingen die de mannen geleden hebben, voel je alleen maar bewondering voor deze jongeman en zijn vrienden. Dat voelde Nederland ook: hij werd bij terugkeer in Nederland uitgeroepen tot nationale held. Hij gaf overal in het land lezingen over zijn belevenissen. De kranten stonden er vol mee. Maar zoals dat gaat, nu kent niemand Sjef van Dongen meer.
En toen was er gelukkig Michelle van Dijk. In het kader van haar studie aan het Arctisch Centrum van de Universiteit van Groningen deed zij in 2013 onderzoek naar het leven van Van Dongen. Daarvoor onderzocht ze de archieven in meerdere musea, en maakte onder andere gebruik van de persoonlijke briefwisseling van Van Dongen – terug te vinden als citaten in het boek.
Naast de persoon Van Dongen beschrijft zij ook de achtergrond van de tijd, met name over de nederzetting Barentsburg en dan natuurlijk de expeditie die hij ondernam.
Het geheel vormt een boeiend relaas van een vergeten held. Met mooie foto’s, kaarten, brieven en krantenartikelen, en nog veel meer.
ISBN 9789082135428 | Hardcover | 120 pagina's | Uitgeverij Lectura Cultura | oktober 2015
© Marjo, 05 oktober 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
