Johan Op de Beeck
Het verlies van België
Johan Op de Beeck
‘Niemand had het zien aankomen en weinigen hadden het gewild’
In 1830 ‘verliest’ koning Willem I het zuiden van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Hij was nog niet zo lang geleden aangetreden als koning nadat Napoleon verslagen was bij Waterloo. Was het echt zo vreemd dat deze splitsing plaats vond? Er zijn oorzaken genoeg aan te wijzen.
Er was een verdeeldheid wat betreft godsdienst: het noorden overwegend protestants, het zuiden katholiek. Willem I vond dat de kerk er zelf voor moest zorgen dat de eigen geloofsgemeenschap goed draaide, maar ook moest de kerk ‘de zeden handhaven en liefde voor het vaderland kweken.’ Aangezien Willem I protestants was, werkte dit alleen maar ten nadele van de katholieke kerk: kleinseminaries werden gesloten en het katholieke onderwijs moest gaan voldoen aan strenge wetten. Het Collegium Philosphicum, een staatsseminarie, moest de priesters van het koninkrijk opleiden.
De taal vormde een probleem, toen Willem I het Nederlands aan wees als enige officiële taal voor gerechts- en bestuurszaken, en hij het onderwijs wilde vernederlandsen. Op economische vlak werden de noordelijke provincies bevoordeeld, persvrijheid was er nauwelijks, en de koning was een absoluut vorst. Geen wonder dat het begon te rommelen. En dus vooral in het Zuiden.
In de ogen van Johan Op de Beeck is de journalist Louis de Potter (1786-1859) de belichaming van wat de revolutie zou worden die De Nederlanden zou verdelen. Een revolutie op het politieke vlak, bewerkstelligd door een hongerig volk. Dit lijvige boek beschrijft behalve de geschiedenis van de afscheiding vooral ook het gedachtegoed van De Potter. Zijn leven stond ter dienste van de nieuwe staat: bij voorkeur een republiek, met algemeen kiesrecht en volledige persvrijheid met een volledige scheiding van kerk en staat.
De Potter was liberaal, nadat hij in Italië de deugden van de Verlichting had gezien. Geen liberalisme zonder persvrijheid. Dat moest de eerste stap worden, maar zijn ijver hiervoor zorgde er voor dat hij in de cel belandde. Het weerhield hem geenszins felle teksten te schrijven die de buitenwereld ook gewoon bereikten.
Zijn grootste tegenstander was de minister van Justitie, van Maanen, die er in slaagde De Potter na een nieuw proces te verbannen. Maar het volk leed honger, strenge winters hadden hun tol geëist, en de industrialisatie was aan zijn opmars bezig, mensen verloren hun baan.
En de vlam slaat in de pan als eind augustus 1830 in Brussel de opera La Muette de Portici opgevoerd wordt ter ere van de verjaardag van Willem I. Precies zoals eerder in Parijs gebeurde, bleken de opruiende liedteksten de aanleiding tot een oproer. Het was het begin van het einde voor Willem I, al zou het nog negen lange jaren duren voor de twee landen gevormd waren tot wat we nu kennen. Dit boek geeft een soms verbijsterend inzicht in het gekonkel van de omringende landen, dat met argusogen toekeek, maar vooral is het een grondige studie naar de achtergrond van het ontstaan van de Belgische Staat.
Op de Beeck voegde een epiloog toe, dat hij schreef kort na de aanslag van 7 januari 2015, toen in Parijs acht journalisten van het satirische weekblad Charlie Hebdo door godsdienstfanatici in koelen bloede werden vermoord. Zoals bij de afscheiding van de zuidelijke Nederlanden speelt hier opnieuw de vrijheid van meningsuiting een cruciale rol. Het enige wapen tegen een meningsuiting is een andere meningsuiting, zei De Potter.
’Wie iets anders probeert, bereidt zijn eigen ondergang voor: De andersdenkende zal hem op zijn beurt ooit de mond snoeren en verdrukken. Telkens wanneer hij zich er toe verlaagt een mening te onderdrukken in plaats van haar te weerleggen, moet hij beseffen dat zijn eigen opinie ook ooit zal worden onderdrukt. Laat de doctrines ontstaan en zich ontwikkelen zonder obstakels. We dienen slechts de vrijheid te verdedigen als die alleen geldt voor alle burgers, ook van gedegen die een doctrine hebben die volkomen tegengesteld is aan de onze.’
In 1830 verloor ‘Nederland’ ‘België’.
Of is dat niet wat Johan Op de Beeck met de titel van dit boek bedoelt?
Is niet Nederland, maar België de verliezer? Omdat De Potter en consorten er niet in geslaagd zijn de staat te hervormen tot een republiek? Of omdat het verdrag dat in 1839 ondertekend werd bewees zeer ongunstig uit te pakken voor België?
ISBN 9789492159076 | Hardcover | 445 pagina's | Uitgeverij Manteau | oktober 2015
Met toevoeging van een namenlijst, een bibliografie, een notenlijst, afbeeldingen van lithografi
© Marjo, 15 december 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
