Hylke Speerstra
Op klompen door de dessa
Hylke Speerstra
Achter op dit boek van Speerstra lezen we:
De jongens van toen zijn oude mannen geworden, maar ze zijn helder genoeg om de waarheid te vertellen. En die is hard, niet zelden verbijsterend en vaak ontroerend. De achtergrond is bekend: het Nederlandse militair optreden in Indonesië kort na de Tweede Wereldoorlog, de `politionele acties', was in feite een koloniale oorlog.
Mijn vader was ook een van die jongens en ook hij was helder genoeg om zijn verhaal over Indië te vertellen. Ik heb daarom dit boek van Speerstra met veel belangstelling gelezen en herkende daarin ook mijn vaders verhaal.
Speerstra verwoordt in dit boek de interviews die hij heeft gehouden met Friese Indiëgangers. Ieder van de jongens, die nu oude mannen zijn geworden, heeft een eigen verhaal en Speerstra laat ze dit onomwonden vertellen. Bij de verhalen zijn foto's uit de privé collecties van de verhalenvertellers geplaatst die de verhalen nog meer tot de verbeelding doen spreken.
In het voorwoord vertelt Speerstra hoe zijn belangstelling voor dit onderwerp al op zeer jonge leeftijd is gewekt. Door de verhalen op school en in het dorp en ook hoe toen al de ouders van de jongens die naar Indië gingen daar in het geheel niet gerust op waren. Vader Meindert van der Wal, die voor de Tweede Wereldoorlog al een zoon aan een ernstige ziekte verloor en na de oorlog een tentje bouwt voor zijn zoon Germ die aan TBC lijdt zegt tegen de kleine Hylke:
Onze Klaas wil als oorlogsvrijwilliger naar Indië, […], de jongen is al in opleiding in Engeland. Maar hij weet niet half wat oorlog is . Er gaat geen dag voorbij of er staan gesneuvelde jongens in de krant, ze worden er met afgedankte geweren op uitgestuurd, zeg dat maar tegen de meester op school, dat wij daar in de tropen op klompen door de Dessa banjeren.
Ook mijn opa waarschuwde mijn vader ook met de woorden: Gaan ze [de regering] jullie daar nou de zooi laten opknappen?
Mijn vader was pas 21 jaar en vond het eigenlijk wel spannend en avontuurlijk om naar zo'n ver land te gaan, maar daar kwam hij evenals de mannen uit het boek heel snel van terug. Hij had inderdaad net als Klaas van der Wal, zoals vader Meindert al verwoordde, geen flauw idee in welke situatie hij terecht kwam.
De verhalen van Speerstra zijn zeer uiteenlopend, zoals het verhaal van Jogchum Hoornveld, die in een Jappenkamp verbleef. Hij wil overleven omdat zijn vrouw Lena graag moeder wil worden en hij vader. Jogchum vermoedt dat ook Lena in een Jappenkamp verblijft en de gedachte aan haar geeft hem kracht door te gaan.
Het verhaal van Ale van der Meer die pas op latere leeftijd over zijn ervaringen in Indië kan vertellen. Het verhaal van Fokke Dijkstra die betrokken was bij de razzia in Rawagede en een heel andere waarheid heeft over de gang van zaken daar dan nu algemeen wordt verondersteld dat er in Rawagade is gebeurd. Het verhaal van Klaas Schoorstra, die na de soevereiniteitsoverdracht, de gesneuvelde soldaten moest traceren en een waardige rustplaats geven op een van de zeven Nederlandse erevelden. Ook Klaas heeft heel lang zijn mond gehouden en een muur om zich heen opgetrokken. Maar, zoals hij het zelf zegt, ten slotte begeeft de muur het.
Het is daarom heel mooi dat Hylke Speerstra nu naar deze verhalen heeft geluisterd en ze heeft opgetekend. Dat is mooi voor deze mannen zelf, maar ook voor ons. Misschien was het zelfs wel niet mogelijk om deze verhalen eerder te vertellen en daarom is het goed dat Speerstra dat nu wel heeft gedaan. In deze verhalen ligt een stuk geschiedenis verscholen die we niet in de formele geschiedschrijving kunnen terugvinden. Ik vind dat zelf over het algemeen de indrukwekkendste beschrijving van wat er is gebeurd in een bepaalde periode. De persoonlijke verhalen van de mensen die onder de 'grote' geschiedenis moesten omgaan met de alledaagse, vaak gruwelijke, gebeurtenissen. Ik vind dat Hylke Speerstra daar met dit boek heel goed in is geslaagd en dat hij de mannen recht heeft gedaan.
Hylke Speerstra is de bekendste levende Friese schijver die in het Fries publiceert. Hij is, naast Geert Mak, de chroniqueur van Friesland. Eerder verscheen van zijn hand bij Contact De koude erfenis. Verhalen van het ijs (1998) en Het wrede paradijs (2000), over Friese emigranten in de twintigste eeuw. It wrede paradys uit 1999 is het bestverkochte boek in Friesland. De Nederlandse vertaling (Het wrede paradijs, 2000) haalde in het voorjaar van 2001 een tiende druk. In mei 2007 verschijnt van zijn hand De oerpolder. Het boerenleven achter de dijken.
ISBN 9789045028842 | Paperback | 320 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | maart 2015
© Ria, 07 mei 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
